استنبات الغدد التَّناسُليَّة ومدى أثره على اختلاط الأنساب، دراسة طبية فقهية مقارنة / Reproductive Gland Culture And Its Impact On Lineage Mixing، A Comparative Medical And Jurisprudential Study

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلف

جامعة الأزهر-جمهورية مصر العربية- كلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنين بدمياط الجديدة- شعبة الشريعة الإسلامية، قسم الفقه المقارن

المستخلص

تهدف دراسة هذا البحث لأحد المستجدات المعاصرة في المجال الطبي وهي ما يتطلع إليه الأطباء من استنبات الغدد التناسلية للإنسان، حيث تعالج مشكلة العقم وعدم الإنجاب، فكان لا بد من إلقاء الضوء عليها ودراستها من الناحية الطبية والفقهية وبيان الحكم الفقهي الخاص بهذه النازلة، خاصة لما يتعلق بها من أحكام تتعلق بالأنساب.
وقد اتبعت في كتابة هذا البحث المنهج الاستقرائي القائم على الاستقراء وتتبع الجزئيات، والمنهج المقارن الذي يعتمد على المقارنة.
ويهدف البحث إلى الإجابة عن هذا التساؤل: ما مفهوم الاستنبات والمقصود بالغدد التناسلية، وما الغرض من استنباتها، وعلاقتها بمسألة النسب، وما العلاقة الطبية والفقهية بمسألة استنبات الغدد التَّناسُليَّة، وما حكم النسب الناتج عن استنبات الغدد التناسلية، ومدى أثره على اختلاط الأنساب سواء كان الاستنبات بغرض غرسها في أجساد المرضَى المحتاجين إليها كعلاج، أو إذا كان الغرض من استنباتها في جسد الرجل العقيم أو المرأة العاقِر ليتمكنا من الإنجاب سواء في حال استنبات ما تنتقل به الخصائص الوراثية للإنسان- وهما الخصية أو المبيض-ومُصَنَّعَين من خلايا نفس الشخص، أو وأما في حال استنبات ما تنتقل به الخصائص الوراثية للإنسان ومُصَنَّعَين من خلايا شخص آخر.
 
Abstract:
The study of this research aims to be one of the contemporary developments in the medical field, which is what doctors aspire to in cultivating human reproductive glands, as it addresses the problem of infertility and lack of children. It was necessary to shed light on it and study it from a medical and jurisprudential standpoint, and to state the jurisprudential ruling on this calamity, especially with regard to what relates to it. It contains provisions related to lineage.
In writing this research, I followed the inductive approach based on extrapolation and tracking of details, and the comparative approach based on comparison.
The research aims to answer this question: What is the concept of cultivation and what is meant by reproductive glands, what is the purpose of cultivating them, and its relationship to the issue of lineage, and what is the medical and jurisprudential relationship to the issue of reproductive gland cultivation, and what is the ruling on lineage resulting from reproductive gland culture, And the extent of its effect on the mixing of lineages, whether the cultivation was for the purpose of implanting it in the bodies of patients who need it as a treatment, or if the purpose of cultivating it in the body of a sterile man or sterile woman was to enable them to have children, whether in the case of cultivation of what carries the genetic characteristics of a person - namely the testicle or the ovary - and they are manufactured. From the cells of the same person, or in the event that what carries the genetic characteristics of a person is cultured and manufactured from the cells of another person.

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


  • أولًا: القرآن الكريم:

    ثانيًا: كتب التفسير وعلوم القرآن:

    • أحكام القرآن- المؤلف: القاضي محمد بن عبد الله أبو بكر بن العربي المعافري الاشبيلي المالكي (ت 543هـ)- راجع أصوله وخرج أحاديثه وعلَّق عليه: محمد عبد القادر عطا (الناشر: دار الكتب العلمية، بيروت – لبنان- الطبعة: الثالثة-سنة: 1424 هـ - 2003 م).
    • الجامع لأحكام القرآن- المؤلف: أبو عبد الله محمد بن أحمد بن أبي بكر بن فرح الأنصاري الخزرجي شمس الدين القرطبي (ت 671 هـ)- المحقق: هشام سمير البخاري- (الناشر: دار عالم الكتب، الرياض، المملكة العربية السعودية-سنة: 1423 هـ/ 2003 م)[د. ط].
    • المفردات في غريب القرآن- المؤلف: أبو القاسم الحسين بن محمد المعروف بالراغب الأصفهانى (ت 502 هـ)- المحقق: محمد سيد كيلاني ( الناشر: دار المعرفة – لبنان) [د. ط][د. ت].

    ثالثًا: كتب الحديث وشروحه وعلومه:

    • أعلام الحديث (شرح صحيح البخاري)- المؤلف: أبو سليمان حمد بن محمد الخطابي (ت 388 هـ)- المحقق: د. محمد بن سعد بن عبد الرحمن آل سعود( الناشر: جامعة أم القرى (مركز البحوث العلمية وإحياء التراث الإسلامي)- الطبعة: الأولى- سنة: 1409 هـ - 1988 م).
    • الجامع المسند الصحيح المختصر من أمور رسول الله صلى الله عليه وسلم وسننه وأيامه = صحيح البخاري- المؤلف: محمد بن إسماعيل أبو عبدالله البخاري الجعفي- المحقق: محمد زهير بن ناصر الناصر (الناشر: دار طوق النجاة (مصورة عن السلطانية بإضافة ترقيم ترقيم محمد فؤاد عبد الباقي)- الطبعة: الأولى- سنة: 1422هـ).
    • سنن ابن ماجه- المؤلف: ابن ماجة أبو عبد الله محمد بن يزيد القزويني، وماجة اسم أبيه يزيد (ت 273هـ)- تحقيق: محمد فؤاد عبد الباقي (الناشر: دار إحياء الكتب العربية - فيصل عيسى البابي الحلبي) [د. ط][د. ت].
    • سنن أبي داود- المؤلف: أبو داود سليمان بن الأشعث بن إسحاق بن بشير بن شداد (ت 275هـ)- المحقق: محمد محيي الدين عبد الحميد( الناشر: المكتبة العصرية، صيدا –بيروت)[د. ت][د. ط].
    • السنن الكبرى- المؤلف: أبو عبد الرحمن أحمد بن شعيب بن علي الخراساني، النسائي (ت 303هـ)- حققه وخرج أحاديثه: حسن عبد المنعم شلبي- أشرف عليه: شعيب الأرناؤوط- قدم له: عبد الله بن عبد المحسن التركي (الناشر: مؤسسة الرسالة – بيروت- الطبعة: الأولى- سنة: 1421 هـ - 2001 م).
    • السنن الكبرى: المؤلف: أحمد بن الحسين بن علي بن موسى الخراساني، أبو بكر البيهقي (ت458هـ)، تحقيق: محمد عبد القادر عطا(الناشر: دار الكتب العلمية- بيروت – لبنان- الطبعة الثالثة- سنة: 1424 هـ - 2003 م).
    • شرح الطيبي على مشكاة المصابيح المسمى بـ (الكاشف عن حقائق السنن)- المؤلف: شرف الدين الحسين بن عبد الله الطيبي (ت743هـ)- المحقق: د. عبد الحميد هنداوي (الناشر: مكتبة نزار مصطفى الباز (مكة المكرمة – الرياض- الطبعة: الأولى-سنة: 1417 هـ - 1997 م).
    • شرح صحيح البخاري لابن بطال- المؤلف: ابن بطال أبو الحسن علي بن خلف بن عبد الملك (المتوفى: 449هـ)- تحقيق: أبو تميم ياسر بن إبراهيم ( الناشر: مكتبة الرشد - السعودية، الرياض- الطبعة: الثانية- سنة: 1423هـ - 2003م).
    • عمدة القاري شرح صحيح البخاري- المؤلف: أبو محمد محمود بن أحمد بن موسى بن أحمد بن حسين الغيتابى الحنفى بدر الدين العينى (المتوفى: 855هـ) (الناشر: دار إحياء التراث العربي – بيروت)[د. ط][د. ت].
    • المجتبى من السنن = السنن الصغرى للنسائي- المؤلف: أبو عبد الرحمن أحمد بن شعيب بن علي الخراساني، النسائي (ت 303هـ)- تحقيق: عبد الفتاح أبو غدة (الناشر: مكتب المطبوعات الإسلامية – حلب- الطبعة: الثانية- سنة: 1406هـ).
    • المستدرك على الصحيحين- المؤلف: أبو عبد الله الحاكم محمد بن عبد الله بن محمد بن حمدويه بن نُعيم النيسابوري المعروف بابن البيع (ت 405هـ)- تحقيق: مصطفى عبد القادر عطا(الناشر: دار الكتب العلمية – بيروت- الطبعة: الأولى- سنة- 1411 هـ- 1990م).
    • المسند الصحيح المختصر بنقل العدل عن العدل إلى رسول الله- صلى الله عليه وسلم-، المؤلف: مسلم بن الحجاج أبو الحسن القشيري النيسابوري (ت 261هـ)- المحقق: محمد فؤاد عبد الباقي (الناشر: دار إحياء التراث العربي – بيروت) [د. ط][د. ت].
    • معالم السنن، وهو شرح سنن أبي داود- المؤلف: أبو سليمان حمد بن محمد بن إبراهيم بن الخطاب البستي المعروف بالخطابي (ت 388هـ)(الناشر: المطبعة العلمية – حلب- الطبعة: الأولى- سنة: 1351 هـ - 1932 م).
    • المنهاج شرح صحيح مسلم بن الحجاج- المؤلف: أبو زكريا محيي الدين يحيى بن شرف النووي (ت 676هـ) (الناشر: دار إحياء التراث العربي – بيروت- الطبعة: الثانية، 1392).
    • نيل الأوطار- المؤلف: محمد بن علي بن محمد بن عبد الله الشوكاني اليمني (المتوفى: 1250هـ)- تحقيق: عصام الدين الصبابطي (الناشر: دار الحديث، مصر- الطبعة: الأولى- سنة: 1413هـ - 1993م).

    رابعًا: كتب أصول الفقه وقواعده:

    • الرسالة- المؤلف: الشافعي أبو عبد الله محمد بن إدريس بن العباس بن عثمان بن شافع بن عبد المطلب بن عبد مناف المطلبي القرشي المكي (ت 204هـ)- المحقق: أحمد شاكر(الناشر: مكتبه الحلبي- مصر-الطبعة: الأولى- سنة: 1358هـ/1940م).
    • الغياثي غياث الأمم في التياث الظلم- المؤلف: إمام الحرمين: عبد الملك بن عبد الله بن يوسف بن محمد الجويني، الملقب بإمام الحرمين (ت 478هـ)، تحقيق: عبد العظيم الديب، ( الناشر: مكتبة إمام الحرمين- الطبعة: الثانية- سنة: 1401هـ).
    • قواعد الفقه- المؤلف: محمد عميم الإحسان المجددي البركتي (الناشر: الصدف ببلشرز – كراتشي- الطبعة: الأولى-سنة: 1407 – 1986).
    • المنثور في القواعد الفقهية- المؤلف: أبو عبد الله بدر الدين محمد بن عبد الله بن بهادر الزركشي (ت 794هـ)( الناشر: وزارة الأوقاف الكويتية- الطبعة: الثانية- سنة: 1405هـ - 1985م).
    • الموافقات، المؤلف: إبراهيم بن موسى بن محمد اللخمي الغرناطي الشهير بالشاطبي (المتوفى: 790هـ)، المحقق: أبو عبيدة مشهور بن حسن آل سلمان، (الناشر: دار ابن عفان، الطبعة: الطبعة الأولى، سنة النشر: 1417هـ/ 1997م).

    خامسًا: كتب المذاهب الفقهية

    أولًا: كتب الفقه الحنفي:

    • (الناشر: المطبعة الكبرى الأميرية - بولاق، القاهرة- الطبعة: الأولى- سنة: 1313 هـ).
    • الاختيار لتعليل المختار- المؤلف: عبد الله بن محمود بن مودود الموصلي البلدحي، مجد الدين أبو الفضل الحنفي (ت 683هـ)- عليها تعليقات: الشيخ محمود أبو دقيقة (من علماء الحنفية ومدرس بكلية أصول الدين سابقا) (الناشر: مطبعة الحلبي - القاهرة (وصورتها دار الكتب العلمية - بيروت، وغيرها) سنة النشر: 1356 هـ - 1937 م).
    • البحر الرائق شرح كنز الدقائق- المؤلف: زين الدين بن إبراهيم بن محمد، المعروف بابن نجيم المصري (ت 970هـ)، وفي آخره: تكملة البحر الرائق لمحمد بن حسين بن علي الطوري الحنفي القادري (ت بعد 1138 هـ)، وبالحاشية: منحة الخالق لابن عابدين (الناشر: دار الكتاب الإسلامي- الطبعة: الثانية ) [د. ت].
    • بدائع الصنائع في ترتيب الشرائع- المؤلف: علاء الدين، أبو بكر بن مسعود بن أحمد الكاساني الحنفي (ت 587هـ) (الناشر: دار الكتب العلمية- الطبعة: الثانية- سنة: 1406هـ - 1986م).
    • تبيين الحقائق شرح كنز الدقائق وحاشية الشِّلْبِيِّ- المؤلف: عثمان بن علي بن محجن البارعي، فخر الدين الزيلعي الحنفي (ت 743 هـ)- الحاشية: شهاب الدين أحمد بن محمد بن أحمد بن يونس بن إسماعيل بن يونس الشِّلْبِيُّ (ت 1021 هـ)
    • درر الحكام في شرح مجلة الأحكام- المؤلف: محمد بن فرامرز بن علي الشهير بمُلا - أو مُنْلا أو المولى - خسرو (ت 885 هـ)- تحقيق تعريب: المحامي فهمي الحسيني( الناشر: دار الكتب العلمية - لبنان – بيروت) [د. ط][د. ت].
    • رد المحتار على الدر المختار- المؤلف: ابن عابدين، محمد أمين بن عمر بن عبد العزيز عابدين الدمشقي الحنفي (ت 1252هـ) (الناشر: دار الفكر-بيروت- الطبعة: الثانية- سنة: 1412هـ - 1992م).
    • المبسوط- المؤلف: محمد بن أحمد بن أبي سهل شمس الأئمة السرخسي (ت 483هـ) (الناشر: دار المعرفة – بيروت- سنة: 1414هـ - 1993م)[د. ط].
    • الهداية في شرح بداية المبتدي- المؤلف: علي بن أبي بكر بن عبد الجليل الفرغاني المرغيناني، أبو الحسن برهان الدين (ت 593هـ)- المحقق: طلال يوسف- (الناشر: دار احياء التراث العربي - بيروت – لبنان) [د. ط][د. ت].

    ثانيًا: كتب الفقه المالكي:

    • بداية المجتهد ونهاية المقتصد- المؤلف: أبو الوليد محمد بن أحمد بن محمد بن أحمد بن رشد القرطبي الشهير بابن رشد الحفيد (ت 595هـ)( الناشر: دار الحديث – القاهرة-
    • البيان والتحصيل والشرح والتوجيه والتعليل لمسائل المستخرجة- المؤلف: أبو الوليد محمد بن أحمد بن رشد القرطبي (ت 520هـ)- حققه: د محمد حجي وآخرون(الناشر: دار الغرب الإسلامي- بيروت – لبنان-الطبعة: الثانية- سنة: 1408 هـ - 1988 م).
    • التاج والإكليل لمختصر خليل- المؤلف: محمد بن يوسف بن أبي القاسم بن يوسف العبدري الغرناطي، أبو عبد الله المواق المالكي (ت 897هـ)( الناشر: دار الكتب العلمية- الطبعة: الأولى- سنة: 1416هـ-1994م).

    تاريخ النشر: 1425هـ - 2004 م)[د. ط].

    • جامع الأمهات- المؤلف: عثمان بن عمر بن أبي بكر بن يونس، أبو عمرو جمال الدين ابن الحاجب الكردي المالكي (ت 646هـ)- المحقق: أبو عبد الرحمن الأخضر الأخضري (الناشر: اليمامة للطباعة والنشر والتوزيع-الطبعة: الثانية-سنة: 1421هـ / 2000م).
    • حاشية الدسوقي على الشرح الكبير- المؤلف: محمد بن أحمد بن عرفة الدسوقي المالكي (المتوفى: 1230هـ) (الناشر: دار الفكر) [د. ط][د. ت].
    • الذخيرة- المؤلف: أبو العباس شهاب الدين أحمد بن إدريس بن عبد الرحمن المالكي الشهير بالقرافي (ت684هـ) تحقيق: محمد حجي (الناشر: دار الغرب الإسلامي- بيروت- الطبعة الأولى- سنة: 1994 م).
    • شرح الزُّرقاني على مختصر خليل- ومعه: الفتح الرباني فيما ذهل عنه الزرقاني-(المؤلف: عبد الباقي بن يوسف بن أحمد الزرقاني المصري (المتوفى: 1099هـ)- ضبطه وصححه وخرج آياته: عبد السلام محمد أمين (الناشر: دار الكتب العلمية، بيروت – لبنان-الطبعة: الأولى-سنة: 1422 هـ - 2002 م)
    • شرح مختصر خليل للخرشي- المؤلف: محمد بن عبد الله الخرشي المالكي أبو عبد الله (المتوفى: 1101هـ) (الناشر: دار الفكر للطباعة – بيروت)[د. ط][د. ت].
    • الطبعة: الأولى- سنة: 1408 هـ - 1988 م).
    • الكافي في فقه أهل المدينة- المؤلف: أبو عمر يوسف بن عبد الله بن محمد بن عبد البر بن عاصم النمري القرطبي (ت463هـ) تحقيق: محمد أحيد ولد ماديك الموريتاني(الناشر: مكتبة الرياض الحديثة- الرياض- المملكة العربية السعودية- الطبعة الثانية- سنة: 1400هـ/1980م).
    • كفاية الطالب الرباني لرسالة أبي زيد القيرواني- المؤلف: أبو الحسن علي بن خلف المنوفي المالكي المصري المالكي (ت939 هـ) تحقيق: يوسف الشيخ محمد البقاعي (الناشر: دار الفكر- بيروت- سنة: 1412هـ) [د. ط].
    • مختصر العلامة خليل- المؤلف: خليل بن إسحاق بن موسى، ضياء الدين الجندي المالكي المصري (ت 776هـ)- المحقق: أحمد جاد (الناشر: دار الحديث-القاهرة - الطبعة: الأولى- سنة: 1426هـ/2005م.
    • المختصر الفقهي لابن عرفة- المؤلف: محمد بن محمد ابن عرفة الورغمي التونسي المالكي، أبو عبد الله (ت 803 هـ)- المحقق: د. حافظ عبد الرحمن محمد خير (الناشر: مؤسسة خلف أحمد الخبتور للأعمال الخيرية- الطبعة: الأولى- سنة: 1435 هـ / 2014 م).
    • المقدمات الممهدات- المؤلف: أبو الوليد محمد بن أحمد بن رشد القرطبي (ت 520هـ)-تحقيق: الدكتور محمد حجي( الناشر: دار الغرب الإسلامي، بيروت - لبنان

    ثالثًا: كتب الفقه الشافعي:

    • بحر المذهب (في فروع المذهب الشافعي)- المؤلف: أبو المحاسن عبد الواحد بن إسماعيل الرُّوْياني (ت 502 هـ) تحقيق: طارق فتحي السيد (الناشر: دار الكتب العلمية- الطبعة الأولى- سنة: 2009 م).
    • حاشيتا قليوبي وعميرة- المؤلف: أحمد سلامة القليوبي وأحمد البرلسي عميرة
    • روضة الطالبين وعمدة المفتين- المؤلف: أبو زكريا محيي الدين يحيى بن شرف النووي (ت 676هـ)- تحقيق: زهير الشاويش( الناشر: المكتب الإسلامي، بيروت- دمشق- عمان- الطبعة: الثالثة- سنة: 1412هـ / 1991م).
    • كفاية النبيه في شرح التنبيه- المؤلف: أحمد بن محمد بن علي الأنصاري، أبو العباس، نجم الدين، المعروف بابن الرفعة (ت 710هـ)- المحقق: مجدي محمد سرور (الناشر: دار الكتب العلمية-الطبعة: الأولى- سنة: 2009م).
    • المجموع شرح المهذب (مع تكملة السبكي والمطيعي) - المؤلف: أبو زكريا محيي الدين يحيى بن شرف النووي (ت 676هـ)( الناشر: دار الفكر) [د. ط][د. ت].
    • مغني المحتاج إلى معرفة معاني ألفاظ المنهاج - المؤلف: شمس الدين، محمد بن أحمد الخطيب الشربيني الشافعي (ت 977هـ) (الناشر: دار الكتب العلمية- الطبعة: الأولى- سنة: 1415هـ - 1994م).
    • المهذب في فقه الإمام الشافعي- المؤلف: أبو اسحاق إبراهيم بن علي بن يوسف الشيرازي (المتوفى: 476هـ)(الناشر: دار الكتب العلمية) [د. ط][د. ت].
    • المهذب في فقه الإمام الشافعي- المؤلف: أبو اسحاق إبراهيم بن علي بن يوسف الشيرازي (ت 476هـ) (الناشر: دار الكتب العلمية) [د. ط] [د. ت].

    الناشر: دار الفكر – بيروت –سنة الطباعة: 1415هـ-1995م) [د. ط].

    • النجم الوهاج في شرح المنهاج- المؤلف: كمال الدين، محمد بن موسى بن عيسى بن علي الدَّمِيري أبوالبقاء الشافعي (المتوفى: 808هـ)( الناشر: دار المنهاج -جدة- الطبعة: الأولى-سنة: 1425هـ / 2004م).
    • نهاية المحتاج إلى شرح المنهاج- المؤلف: شمس الدين محمد بن أبي العباس أحمد بن حمزة شهاب الدين الرملي (المتوفى: 1004هـ) (الناشر: دار الفكر، بيروت- الطبعة: ط أخيرة سنة - 1404هـ/1984م).

    رابعًا: كتب الفقه الحنبلي:

    • الإقناع في فقه الإمام أحمد بن حنبل- المؤلف: موسى بن أحمد بن موسى بن سالم بن عيسى بن سالم الحجاوي المقدسي، ثم الصالحي، شرف الدين، أبو النجا (ت 968هـ)- المحقق: عبد اللطيف محمد موسى السبكي(الناشر: دار المعرفة- بيروت – لبنان)[د. ت][د. ط].
    • الإنصاف في معرفة الراجح من الخلاف- المؤلف: علاء الدين أبو الحسن علي بن سليمان المرداوي (ت 885هـ) ( الناشر: دار إحياء التراث العربي- الطبعة: الثانية) [د. ت].
    • دقائق أولي النهى لشرح المنتهى المعروف بشرح منتهى الإرادات- المؤلف: منصور بن يونس بن صلاح الدين ابن حسن بن إدريس البهوتى الحنبلى (ت 1051هـ) (الناشر: عالم الكتب- الطبعة: الأولى- سنة: 1414هـ - 1993م).
    • الشرح الكبير (المطبوع مع المقنع والإنصاف)- المؤلف: شمس الدين أبو الفرج عبد الرحمن بن محمد بن أحمد بن قدامة المقدسي (ت 682 هـ)- تحقيق: الدكتور عبد الله بن عبد المحسن التركي - الدكتور عبد الفتاح محمد الحلو(الناشر: هجر للطباعة والنشر والتوزيع والإعلان- القاهرة - جمهورية مصر العربية- الطبعة: الأولى- سنة: 1415 هـ - 1995 م).

    الطبعة: الأولى-سنة: 1418 هـ - 1997 م).

    الطبعة: الأولى-سنة: 1419هـ / 1999م).

    • الكافي في فقه الإمام أحمد- المؤلف: أبو محمد موفق الدين عبد الله بن أحمد بن محمد بن قدامة، الشهير بابن قدامة المقدسي (ت 620هـ)(الناشر: دار الكتب العلمية- الطبعة: الأولى- سنة: 1414 هـ - 1994 م).
    • كتاب الفروع ومعه تصحيح الفروع لعلاء الدين علي بن سليمان المرداوي- المؤلف: محمد بن مفلح بن محمد بن مفرج، أبو عبد الله، شمس الدين المقدسي الرامينى ثم الصالحي الحنبلي (ت 763هـ)- المحقق: عبد الله بن عبد المحسن التركي (الناشر: مؤسسة الرسالة- الطبعة: الأولى- سنة: 1424 هـ - 2003م).
    • كشاف القناع عن متن الإقناع- المؤلف: منصور بن يونس بن صلاح الدين ابن حسن بن إدريس البهوتى الحنبلي (ت 1051هـ) ( الناشر: دار الكتب العلمية) [د. ط][د. ت].
    • المبدع في شرح المقنع- المؤلف: إبراهيم بن محمد بن عبد الله بن محمد ابن مفلح، أبو إسحاق، برهان الدين (ت 884هـ)( الناشر: دار الكتب العلمية، بيروت - لبنان
    • معونة أولى النهى شرح المنتهى "منتهى الإرادات "- المؤلف: محب الدين أبو عبد الله محمد بن محمود بن الحسن المعروف بابن النجار (ت 643 هـ) دراسة وتحقيق: أ. د عبد الملك بن عبد الله دهيش[د. ط][د. ت].
    • المغني، المؤلف- أبو محمد موفق الدين عبد الله بن أحمد بن محمد بن قدامة، الشهير بابن قدامة المقدسي (ت620هـ) تحقيق: عبد الله بن عبد المحسن التركي، وعبد الفتاح محمد الحلو(الناشر: عالم الكتب، الرياض – السعودية- الطبعة الثالثة، سنة: 1417هـ - 1997م).
    • منتهى الإرادات- المؤلف: تقي الدين محمد بن أحمد الفتوحي الحنبلي الشهير بابن النجار (972هـ)- المحقق: عبد الله بن عبد المحسن التركي (الناشر: مؤسسة الرسالة

    خامسًا: كتب الفقه الظاهري:

    • المحلى بالآثار- المؤلف: أبو محمد علي بن أحمد بن سعيد بن حزم الأندلسي القرطبي الظاهري (ت 456هـ)( الناشر: دار الفكر – بيروت) [د. ط][د. ت].

    كتب الفقه العام:

    • أبحاث ندوة: رؤية إسلامية لزراعة بعض الأعضاء البشرية - مجمع الفقه الإسلامي( قرار رقم: 060859- سنة: 1994).
    • الإجماع لابن المنذر- المؤلف: أبو بكر محمد بن إبراهيم بن المنذر النيسابوري (المتوفى: 319 هـ)- وثق نصوصه وعلَّق عليه: أبوعبد الأعلى خالد بن محمد بن عثمان المصري (الطبعة الأولى-- حقوق الطبع محفوظة لدار الآثار-القاهرة)[د. ط][د. ت].
    • استنبات الأعضاء البشرية في ميزان الفقه الإسلامي، المؤلف: هيثم يحي أبو المعاطي يحي ( الناشر: رسالة دكتوراة- كلية الشريعة والقانون بالقاهرة- جامعة الأزهر- سنة: 1444هـ/2023م).
    • انتفاع الإنسان بأعضاء جسم إنسان آخر حيًا أو ميتًا- المؤلف: محمد ايمن صافي( الناشر: مجمع الفقه الإسلامي- الدورة الرابعة- سنة: 2004).
    • حكم استنبات الأعضاء البشرية بواسطة الهندسة الوراثية والخلايا الجذعية، المؤلف: د. عباس الباز ( الناشر: مجلة علوم الشريعة والقانون – العدد 2).
    • زرع الأعضاء الآدمية من منظور إسلامي-المؤلف: أ. د. محمد الشحات الجندي (الناشر: بحث مقدم إلى مؤتمر مجمع البحوث الإسلامية-الثالث عشر13 ربيع أول 1430 هـ- 10 مارس 2009 م).
    • زرع الغدد التناسلية والأعضاء التناسلية- المؤلف: محمد علي البار ( الناشر: أبحاث ندوة: رؤية إسلامية لزراعة بعض الأعضاء البشرية، والتي عقدتها المنظمة الإسلامية للعلوم الطبية بالكويت- بتاريخ 23 أكتوبر- سنة: 1989م).
    • الموسوعة الطبية الفقهية ( موسوعة جامعة للأحكام الفقهية في الصحة والمرض والمماراسات الطبية- المؤلف: د. أحمد محمد كنعان، تقديم: د. محمد هيثم الخياط( الناشر: دار النفائس للطباعة والنشر والتوزيع- بيروت- الطبعة الأولى- سنة 1420هـ/2000م).
    • الموسوعة الفقهية الكويتية- المؤلف: صادر عن: وزارة الأوقاف والشئون الإسلامية – الكويت_ الطبعة: (من 1404 - 1427 هـ- الأجزاء 1 - 23: الطبعة الثانية، دار السلاسل – الكويت -الأجزاء 24 - 38: الطبعة الأولى، مطابع دار الصفوة - مصر-الأجزاء 39 - 45: الطبعة الثانية، طبع الوزارة).
    • نقل الأعضاء وزرعها- المؤلف: أ. د. محمد رشيد راغب قبانى( الناشر: بحث مقدم إلى مؤتمر مجمع البحوث الإسلامية- الثالث عشر 13 ربيع أول 1430 هـ- 10 مارس 2009 م).
    • نقل وزرع الأعضاء البشرية بين الشريعة الإسلامية والقوانين الوضعية، المؤلف: نسرين عبدالحميد نبيه( الناشر: دار الوفاء للنشر والتوزيع_ الإسكندرية- الطبعة الأولى- سنة: 2008).

    سابعًا: كتب اللغة والمعاجم:

    • (الناشر: دار الكتب العلمية- سنة: 2004م/1424هـ) [د. ط].
    • أنيس الفقهاء في تعريفات الألفاظ المتداولة بين الفقهاء- المؤلف: قاسم بن عبد الله بن أمير علي القونوي الرومي الحنفي (المتوفى: 978هـ)- المحقق: يحيى حسن مراد
    • تاج العروس من جواهر القاموس- المؤلف: محمّد بن محمّد بن عبد الرزّاق الحسيني، أبو الفيض، الملقّب بمرتضى، الزَّبيدي (ت: 1205هـ)-المحقق: مجموعة من المحققين- (الناشر: دار الهداية) [د. ت].
    • التعريفات الفقهية- المؤلف: محمد عميم الإحسان المجددي البركتي (الناشر: دار الكتب العلمية -إعادة صف للطبعة القديمة في باكستان- سنة: 1407هـ - 1986م- الطبعة: الأولى- سنة: 1424هـ - 2003م).
    • تهذيب اللغة- المؤلف: محمد بن أحمد بن الأزهري الهروي، أبو منصور (ت: 370هـ)- المحقق: محمد عوض مرعب- (الناشر: دار إحياء التراث العربي – بيروت- الطبعة: الأولى- 2001م).
    • حلية الفقهاء- المؤلف: أحمد بن فارس بن زكرياء القزويني الرازي، أبو الحسين (ت395هـ)- المحقق: د. عبد الله بن عبد المحسن التركي(الناشر: الشركة المتحدة للتوزيع – بيروت-الطبعة: الأولى- سنة: 1403هـ / 1983م).
    • الصحاح تاج اللغة وصحاح العربية- المؤلف: أبو نصر إسماعيل بن حماد الجوهري الفارابي (ت 393هـ)-تحقيق: أحمد عبد الغفور عطار( الناشر: دار العلم للملايين – بيروت-الطبعة: الرابعة- سنة: 1407 هـ‍ - 1987 م).
    • القاموس المحيط- المؤلف: مجد الدين أبو طاهر محمد بن يعقوب الفيروز آبادى (ت 817هـ) تحقيق: مكتب تحقيق التراث في مؤسسة الرسالة، بإشراف: محمد نعيم العرقسُوسي (الناشر: مؤسسة الرسالة للطباعة والنشر والتوزيع- بيروت – لبنان- الطبعة الثامنة- سنة: 1426 هـ - 2005 م).
    • كتاب العين- المؤلف: أبو عبد الرحمن الخليل بن أحمد بن عمرو بن تميم الفراهيدي البصري (ت 170هـ)-المحقق: د مهدي المخزومي، د إبراهيم السامرائي( الناشر: دار ومكتبة الهلال) [د. ط][د. ت].
    • لسان العرب- المؤلف: محمد بن مكرم بن على، أبو الفضل، جمال الدين ابن منظور الأنصاري (ت 711هـ)( الناشر: دار صادر – بيروت- الطبعة: الثالثة - 1414 هـ).
    • مجمل اللغة لابن فارس- المؤلف: أحمد بن فارس بن زكرياء القزويني الرازي، أبو الحسين (ت 395هـ)-دراسة وتحقيق: زهير عبد المحسن سلطان( الناشر: دار النشر: مؤسسة الرسالة – بيروت-الطبعة الثانية - 1406 هـ - 1986 م).
    • المحكم والمحيط الأعظم- المؤلف: أبو الحسن علي بن إسماعيل بن سيده المرسي [ت: 458هـ]- المحقق: عبد الحميد هنداوي( الناشر: دار الكتب العلمية – بيروت-الطبعة: الأولى، 1421 هـ - 2000 م).
    • مختار الصحاح- المؤلف: زين الدين أبو عبد الله محمد بن أبي بكر بن عبد القادر الحنفي الرازي (ت 666هـ)- المحقق: يوسف الشيخ محمد (الناشر: المكتبة العصرية - الدار النموذجية، بيروت – صيدا- الطبعة: الخامسة-سنة: 1420هـ / 1999م).
    • مختار الصحاح-المؤلف: زين الدين أبو عبد الله محمد بن أبي بكر بن عبد القادر الحنفي الرازي (ت 666هـ)-المحقق: يوسف الشيخ محمد( الناشر: المكتبة العصرية - الدار النموذجية- بيروت – صيدا- الطبعة: الخامسة-سنة: 1420هـ / 1999م).
    • المصباح المنير في غريب الشرح الكبير- المؤلف: أحمد بن محمد بن علي الفيومي ثم الحموي، أبو العباس (المتوفى: نحو 770هـ)( الناشر: المكتبة العلمية – بيروت) [د. ط][د. ت].
    • معجم اللغة العربية المعاصرة- المؤلف: د أحمد مختار عبد الحميد عمر (ت: 1424هـ) بمساعدة فريق عمل (الناشر: عالم الكتب- الطبعة: الأولى- سنة: 1429 هـ - 2008 م).
    • المعجم المحيط- المؤلف: أديب اللجمي-شحادة الخوري - البشير بن سلامة-عبد اللطيف عب - نبيلة الرزاز( المراجعة والتنسيق: أديب اللجمي-نبيلة الرزاز) [د. ط][د. ت].
    • معجم المصطلحات المالية والاقتصادية في لغة الفقهاء- المؤلف: نزيه حماد (الناشر: دار القلم – دمشق- الطبعة: الأولى-سنة: النشر: 1429 هـ /2008 م).
    • معجم المصطلحات والألفاظ الفقهية- المؤلف: د. محمود عبد الرحمن عبد المنعم (الناشر: دار الفضيلة) [د. ط][د. ت].
    • معجم لغة الفقهاء- المؤلف: محمد رواس قلعجي - حامد صادق قنيبي(الناشر: دار النفائس للطباعة والنشر والتوزيع- الطبعة: الثانية- سنة: 1408 هـ - 1988 م).
    • معجم مقاييس اللغة- المؤلف: أحمد بن فارس بن زكرياء القزويني الرازي، أبو الحسين (ت 395هـ)-المحقق: عبد السلام محمد هارون( الناشر: دار الفكر- سنة: 1399هـ - 1979م) [د. ط].

     

    ثامنًا: الكتب العامة:

    • أبحاث اجتهادية في الفقه الطبي- المؤلف: محمد سليمان الأشقر( الناشر: دار النفائس للنشر والتوزيع- الأردن- الطبعة الأولى- سنة: 2006).
    • الاستنساخ جدل العلم والدين والأخلاق، ويشتمل على بحث (بيولوجيا الاستنساخ) أ. د/ هاني رزق، دار الفكر المعاصر، بيروت.
    • البيوتكنولوجيا في الطب والزراعة- المؤلف: د. أحمد مستجير( الناشر: المكتبة الأكاديمية بالقاهرة- الطبعة الأولى- سنة: 1998م).
    • الزواج والطلاق تجاه الإكتشافات الحديثة للعلوم الطبية والبيولوجية- المؤلف: تشوار جيلا لي( الناشر: د-م-ج- الجزائر- سنة: 2001) [د. ط].
    • الطباعة الحيوية للأعضاء البشرية من منظور اسلامي- المؤلف: د. أسماء فؤاد كامل حمودة ( الناشر: مجلة البحوث الفقهية والقانونية- كلية الشـريعة والقانون بدمنهور- جامعة الأزهر- العدد الحادي عشر- إصدار شهر إبريل- سنة: 1444هـ/2023م).
    • الطباعة المجسمة ثلاثية الأبعاد مستقبل رائع للتعويضات البشرية- المؤلف: د. ناصر محي الدين ملوحي ( الناشر: دار الغسق للنشر- سلمية – سورية- الطبعة الأولى- سنة: 1443هـ- 2021م).
    • الطرق الحكمية- المؤلف: محمد بن أبي بكر بن أيوب بن سعد شمس الدين ابن قيم الجوزية (ت 751هـ)- الناشر: مكتبة دار البيان –[د. ط][د. ت].
    • مجلة مجمع الفقه الإسلامي - بشأن زراعة الأعضاء التناسلية، مجمع الفقه الإسلامي الدُوَلي – في دورة مؤتمره السادس – سنة: 1410هـ/1990م).
    • مناهج البحث في العلوم السياسية، د. محمد محمود ربيع (الناشر: مكتبة الفلاح- الكويت- الطبعة: الثانية 1407هـ- 1987م).
    • المؤتمر الثالث عشر لمجمع البحوث الإسلامية بالأزهر الشريف- في المادة الوراثية" الجينوم" قضايا فقهية ( المنعقد في ربيع الأول 1430هـ/2009م).
    • النسب ومدى تأثير المستجدات العلمية في إثباته- المؤلف: سفيان عمر بو رقعة( الناشر: دار كنوز- اشبليا- سنة: 2007) [د. ط].

     

    عاشرًا: الأبحاث والمقالات:

    • الطابعة الحيوية على الرابط: https: //sites. google. com/site/medical3dibb/home/altabte-3d-fy-altb
    • مقال بجريدة الشرق الأوسط، بتاريخ: الاثنين - 12 ذو الحجة 1443هـ - 11 يوليو 2022م، العدد: [15931] https: //is. gd/GMasay.
    • معركة سن اليأس بين المشايخ والأطباء- أ. د. محمد رأفت عثمان، مقال منشور بمجلة روز اليوسف صـ 51( العدد 3721- التاريخ: 3/10/1999).

     

    References:

    1: alquran alkarim:

    2: kutub altafsir waeulum alquran:

    • 'ahkam alqurani- almualafu: alqadi muhamad bin eabd allah 'abu bakr bin alearabii almueafirii alashabili almaliki (t 543hi)- rajae 'usulah wakharaj 'ahadithah wellaq ealayhi: muhamad eabd alqadir eata (alnaashir: dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan- altabeata: althaalithata-sanata: 1424 hi - 2003 mi).
    • aljamie li'ahkam alqurani- almualafu: 'abu eabd allah muhamad bin 'ahmad bin 'abi bakr bin farah al'ansarii alkhazrajii shams aldiyn alqurtibii (t 671 hu)- almuhaqiqi: hisham samir albukhari- (alnaashir: dar ealam alkutubu, alrayad, almamlakat alearabiat alsueudiatu-sanata: 1423 ha/ 2003 mu)[d. ta].
    • almufradat fi gharayb alqurani- almualafu: 'abu alqasim alhusayn bin muhamad almaeruf bialraaghib al'asfuhanaa (t 502 hu)- almuhaqaqa: muhamad sayid kilani ( alnaashir: dar almaerifat - lubnan) [d. ta][d. t].

    3: kutub alhadith washuruhih waeulumihi:

    • 'aelam alhadith (shrah sahih albukharii)- almualafu: 'abu sulayman hamd bin muhamad alkhataabi (t 388 ha)- almuhaqiq: du. muhamad bin saed bin eabd alrahman al saeud( alnaashir: jamieat 'ami alquraa (markaz albuhuth aleilmiat wa'iihya' alturath al'iislamii)- altabeatu: al'uwlaa- sanatan: 1409 hi - 1988 mi).
    • aljamie almusnad alsahih almukhtasar min 'umur rasul allah salaa allah ealayh wasalam wasunanuh wa'ayaamuh = sahih albukhari- almualafi: muhamad bin 'iismaeil 'abu eabdallah albukhari aljaeafi- almuhaqaqa: muhamad zuhayr bin nasir alnaasir (alnaashir: dar tawq alnajaa (msawarat ean alsultaniat bi'iidafat tarqim tarqim muhamad fuad eabd albaqi)- altabeati: al'uwlaa- sanati: 1422h).
    • sunan abn majh- almualafa: abn majat 'abu eabd allh muhamad bn yazid alqazwini, wamajat asm 'abih yazid (t 273ha)- tahqiqu: muhamad fuaad eabd albaqi (alnaashir: dar 'iihya' alkutub alearabiat - faysal eisaa albabi alhalbi) [d. ta][d. t].
    • sunan 'abi dawud- almualafu: 'abu dawud sulayman bin al'asheath bin 'iishaq bin bashir bin shidaad (t 275h)- almuhaqaqa: muhamad muhyi aldiyn eabd alhumid( alnaashir: almaktabat aleasriatu, sayda -birut)[d. t][d. ta].
    • alsunan alkubraa- almualafu: 'abu eabd alrahman 'ahmad bin shueayb bin eali alkharasani, alnasayiyi (t 303h)- haqaqah wakharaj 'ahadithahu: hasan eabd almuneim shalabi- 'ashraf ealayhi: shueayb al'arnawuwta- qadim lah: eabd allah bin eabd almuhsin alturki (alnaashir: muasasat alrisalat - bayrut- altabeata: al'uwlaa- sanatan: 1421 hi - 2001 mi).
    • alsunan alkubraa: almualafa: 'ahmad bin alhusayn bin eali bin musaa alkhirasani, 'abu bakr albayhaqi (t458h), tahqiqu: muhamad eabd alqadir eata(alnaashar: dar alkutub aleilmiati- bayrut - lubnan- altabeat althaalithatu- sanatan: 1424 hi - 2003 mi).
    • sharah alttybi ealaa mishkaat almasabih almusamaa bi (alkashif ean haqayiq alsinun)- almualafi: sharaf aldiyn alhusayn bin eabd allah altaybi (t743h)- almuhaqiq: da. eabd alhamid hindawi (alnaashir: maktabat nizar mustafaa albaz (makat almukaramat - alrayad- altabeata: al'uwlaa-sanata: 1417 hi - 1997 mi).
    • sharah sahih albukharii liabn bataal- almualafa: abn bataal 'abu alhasan ealii bin khalaf bin eabd almalik (almutawafaa: 449hi)- tahqiqu: 'abu tamim yasir bin 'iibrahim ( alnaashir: maktabat alrushd - alsaeudiatu, alrayadi- altabeatu: althaaniatu- sanatan: 1423h - 2003ma).
    • eumdat alqariy sharh sahih albukhari- almualafu: 'abu muhamad mahmud bin 'ahmad bin musaa bin 'ahmad bin husayn alghitabaa alhanfaa badr aldiyn aleaynaa (almutawafaa: 855hi) (alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabii - bayrut)[d. ta][d. t].
    • almujtabaa min alsunan = alsunan alsughraa lilnasayiyi- almualafi: 'abu eabd alrahman 'ahmad bin shueayb bin ealiin alkharasani, alnasayiyi (t 303hi)- tahqiqu: eabd alfataah 'abu ghuda (alnaashir: maktab almatbueat al'iislamiat - halb- altabeatu: althaaniatu- sanati: 1406h).
    • alimustadrak ealaa alsahihayni- almualafu: 'abu eabd allah alhakim muhamad bin eabd allah bin muhamad bin hamduih bin nueym alnaysaburii almaeruf biaibn albaye (t 405hi)- tahqiqu: mustafaa eabd alqadir eata(alnaashar: dar alkutub aleilmiat - bayrut- altabeatu: al'uwlaa- sanatan- 1411 ha- 1990ma).
    • almusnad alsahih almukhtasar binaql aleadl ean aleadl 'iilaa rasul allahi- salaa allah ealayh wasilma-, almualafi: muslim bin alhajaaj 'abu alhasan alqushayri alnaysaburii (t 261h)- almuhaqaqi: muhamad fuad eabd albaqi (alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabii - bayrut) [d. ta][d. t].
    • maealim alsinan, wahu sharh sunan 'abi dawud- almualafu: 'abu sulayman hamd bin muhamad bin 'iibrahim bin alkhataab albastii almaeruf bialkhatabii (t 388h)(alnaashir: almatbaeat aleilmiat - halb- altabeatu: al'uwlaa- sanatan: 1351 hi - 1932 mi).
    • alminhaj sharh sahih muslim bin alhajaji- almualafu: 'abu zakariaa muhyi aldiyn yahyaa bin sharaf alnawawiu (t 676hi) (alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabii - bayrut- altabeata: althaaniatu, 1392).
    • nil al'uwtar- almualafi: muhamad bin ealii bin muhamad bin eabd allah alshuwkanii alyamanii (almutawafaa: 1250hi)- tahqiqu: eisam aldiyn alsababitiu (alnaashir: dar alhadithi, masr- altabeata: al'uwlaa- sanatu: 1413h - 1993ma).

    4: kutub 'usul alfiqh waqawaeidihi:

    • alrisalatu- almualafu: alshaafieiu 'abu eabd allh muhamad bin 'iidris bin aleabaas bin euthman bin shafie bin eabd almutalib bin eabd manaf almatlabii alqurashiu almakiyu (t 204hi)- almuhaqiqi: 'ahmad shakir(alnaashar: maktabuh alhalbi- masr-alitabeata: al'uwlaa- sanatan: 1358h/1940ma).
    • alghiathii ghiath al'umam fi altiyath alzulma- almualafa: 'iimam alharamayni: eabd almalik bin eabd allah bin yusif bin muhamad aljuayni, almulaqab bi'iimam alharamayn (t 478h), tahqiqu: eabd aleazim aldiyb, ( alnaashir: maktabat 'iimam alharamayni- altabeata: althaaniati- sanatan: 1401h).
    • qawaeid alfiqah- almualafi: muhamad eamim al'iihsan almujadadiu albarakatiu (alnaashir: alsudaf biblsharz - karatshi- altabeatu: al'uwlaa-sanatu: 1407 - 1986).
    • almanthur fi alqawaeid alfiqhiat- almualafu: 'abu eabd allah badr aldiyn muhamad bin eabd allah bin bihadir alzarkashii (t 794h)( alnaashir: wizarat al'awqaf alkuaytiati- altabeata: althaaniatu- sanatan: 1405h - 1985ma).
    • almuafaqati, almualafi: 'iibrahim bin musaa bin muhamad allakhmi algharnatii alshahir bialshaatibii (almutawafaa: 790hi), almuhaqiqi: 'abu eubaydat mashhur bin hasan al salman, (alnaashir: dar aibn eafan, altabeatu: altabeat al'uwlaa, sanat alnashri: 1417hi/ 1997ma).

     

    5: kutub almadhahib alfiqhia

    1: kutub alfiqh alhanafii:

    • (alnaashir: almatbaeat alkubraa al'amiriat - bulaq, alqahirata- altabeatu: al'uwlaa- sanatu: 1313 ha).
    • alaikhtiar litaelil almukhtari- almualafi: eabd allah bin mahmud bin mawdud almusili albaldahi, majd aldiyn 'abu alfadl alhanafii (t 683hi)- ealayha taeliqati: alshaykh mahmud 'abu daqiqa (min eulama' alhanafiat wamudaris bikuliyat 'usul aldiyn sabqa) (alnaashir: matbaeat alhalabi - alqahira (wasawaratuha dar alkutub aleilmiat - bayrut, waghiruha) sanat alnashri: 1356 hu - 1937 mi).
    • albahr alraayiq sharh kanz aldaqayiqi- almualafi: zayn aldiyn bin 'iibrahim bin muhamadi, almaeruf biabn najim almisrii (t 970hi), wafi akhirihi: takmilat albahr alraayiq limuhamad bin husayn bin eali altuwrii alhanafii alqadirii (t baed 1138 hu), wabialhashiati: minhat alkhaliq liaibn eabidin (alnaashir: dar alkitaab al'iislami- altabeati: althaania ) [d. t].
    • badayie alsanayie fi tartib alsharayiei- almualafi: eala' aldiyn, 'abu bakr bin maseud bin 'ahmad alkasanii alhanafii (t 587hi) (alnaashir: dar alkutub aleilmiati- altabeati: althaaniati- sanatan: 1406h - 1986ma).
    • tabiiyn alhaqayiq sharh kanz aldaqayiq wahashiat alshshilbii- almualafi: euthman bin eali bin mahjin albariei, fakhr aldiyn alziylei alhanafii (t 743 ha)- alhashiat: shihab aldiyn 'ahmad bin muhamad bin 'ahmad bin yunis bin 'iismaeil bin yunis alshshilbi (t 1021 hu)
    • darar alhukaam fi sharh majalat al'ahkami- almualafi: muhamad bin framarz bin ealiin alshahir bmula - 'aw munla 'aw almawlaa - khasru (t 885 hu)- tahqiq taeribi: almuhami fahmi alhusayni( alnaashir: dar alkutub aleilmiat - lubnan - bayrut) [d. ta][d. t].
    • rad almuhtar ealaa aldiri almukhtari- almualafi: abn eabdin, muhamad 'amin bin eumar bin eabd aleaziz eabidin aldimashqii alhanafii (t 1252hi) (alnaashir: dar alfikiri-birut- altabeati: althaaniati- sanatan: 1412h - 1992ma).
    • almabsuta- almualafi: muhamad bin 'ahmad bin 'abi sahl shams al'ayimat alsarukhsii (t 483hi) (alnaashir: dar almaerifat - bayrut- sanata: 1414h - 1993m)[d. ta].
    • alhidayat fi sharh bidayat almubtadi- almualafi: eali bin 'abi bakr bin eabd aljalil alfirghaniu almarghinani, 'abu alhasan burhan aldiyn (t 593h)- almuhaqaqi: talal yusif- (alnaashir: dar ahya' alturath alearabii - bayrut - lubnan) [d. ta][d. t].

    2: kutub alfiqh almalki:

    • bidayat almujtahid wanihayat almuqtasidi- almualafu: 'abu alwalid muhamad bin 'ahmad bin muhamad bin 'ahmad bin rushd alqurtubii alshahir biaibn rushd alhafid (t 595h)( alnaashir: dar alhadith - alqahirati-
    • alibayan waltahsil walsharh waltawjih waltaelil limasayil almustakhrajati- almualafu: 'abu alwalid muhamad bin 'ahmad bin rushd alqurtibii (t 520h)- haqaqahu: d muhamad hajiy wakhrun(alnashar: dar algharb al'iislami- bayrut - lubnan-alitabeati: althaaniati- sanatan: 1408 hi - 1988 mi).
    • altaj wal'iiklil limukhtasar khalil- almualafi: muhamad bin yusif bin 'abi alqasim bin yusif aleabdari algharnati, 'abu eabd allah almawaq almaliki (t 897h)( alnaashir: dar alkutub aleilmiati- altabeatu: al'uwlaa- sanatu: 1416h-1994ma). tarikh alnashri: 1425h - 2004 mu)[d. ta].
    • jamie al'umahati- almualafi: euthman bin eumar bin 'abi bakr bin yunus, 'abu eamrw jamal aldiyn abn alhajib alkurdii almalikii (t 646hi)- almuhaqiqi: 'abu eabd alrahman al'akhdar al'akhdariu (alnaashir: alyamamat liltibaeat walnashr waltawziei-alitabeati: althaaniata-sinatan: 1421h / 2000ma).
    • hashiat aldasuwqi ealaa alsharh alkabira- almualafi: muhamad bin 'ahmad bin earafat aldisuqii almalikii (almutawafaa: 1230hi) (alnaashir: dar alfikri) [d. ta][d. t].
    • aldhakhirati- almualafu: 'abu aleabaas shihab aldiyn 'ahmad bin 'iidris bin eabd alrahman almalikiu alshahir bialqarafi (t684hi) tahqiqu: muhamad hajiy (alnaashir: dar algharb al'iislami- bayrut- altabeat al'uwlaa- sanata: 1994 mi).
    • sharah alzzurqany ealaa mukhtasar khalila- wamaehu: alfath alrabaaniu fima dhahal eanh alzarqani-(almualafa: eabd albaqi bin yusif bin 'ahmad alzarqani almisri (almutawafaa: 1099hi)- dabtuh wasahahah wakharaj ayatihi: eabd alsalam muhamad 'amin (alnaashir: dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan-alitabeata: al'uwlaa-sanati: 1422 hi - 2002 m)
    • sharh mukhtasar khalil lilkhirshi- almualafi: muhamad bin eabd allah alkharshii almaliki 'abu eabd allh (almutawafaa: 1101h) (alnaashir: dar alfikr liltibaeat - bayrut)[di. ta][d. t].
    • altabeatu: al'uwlaa- sanatun: 1408 hi - 1988 mi).
    • alkafi fi fiqh 'ahl almadinati- almualafu: 'abu eumar yusif bin eabd allh bin muhamad bin eabd albiri bin easim alnamrii alqurtibii (t463hi) tahqiqu: muhamad 'uhayid wld madik almuritani(alnaashar: maktabat alriyad alhadithati- alrayada- almamlakat alearabiat alsaeudiati- altabeat althaaniati- sanatan: 1400h/1980ma).
    • kifayat altaalib alrabaanii lirisalat 'abi zayd alqayrawani- almualafu: 'abu alhasan ealii bin khalaf almanufi almaliki almisrii almalikii (t939 ha) tahqiqu: yusif alshaykh muhamad albiqaei (alnaashir: dar alfikri- bayrut- sanati: 1412h) [d. ta].
    • mukhtasar alealaamat khalil- almualafa: khalil bin 'iishaq bin musaa, dia' aldiyn aljundii almaliki almisrii (t 776hi)- almuhaqiqi: 'ahmad jad (alnaashir: dar alhadith-alqahirat - altabeatu: al'uwlaa- sanati: 1426h/2005m.
    • almukhtasar alfiqhii liabn earfata- almualafi: muhamad bin muhamad aibn earafat alwrughmi altuwnisii almalki, 'abu eabd allah (t 803 hu)- almuhaqiqi: du. hafiz eabd alrahman muhamad khayr (alnaashir: muasasatan khalf 'ahmad alkhabtur lil'aemal alkhayriati- altabeati: al'uwlaa- sanatan: 1435 hi / 2014 mi).
    • almuqadimat almumahadati- almualafu: 'abu alwalid muhamad bin 'ahmad bin rushd alqurtibi (t 520hi)-tahqiqu: alduktur muhamad haji( alnaashir: dar algharb al'iislami, bayrut - lubnan

    3: kutub alfiqh alshaafieii:

    • bahr almadhhab (fi furue almadhhab alshaafieii)- almualafu: 'abu almahasin eabd alwahid bin 'iismaeil alrruyany (t 502 ha) tahqiqa: tariq fathi alsayid (alnaashir: dar alkutub aleilmiati- altabeat al'uwlaa- sanata: 2009 mi).
    • hashita qalyubi waeumayrat- almualafu: 'ahmad salamat alqalyubi wa'ahmad albarlasi eumayra
    • rudat altaalibin waeumdat almuftina- almualafu: 'abu zakariaa muhyi aldiyn yahyaa bin sharaf alnawawiu (t 676hi)- tahqiqu: zuhayr alshaawish( alnaashiru: almaktab al'iislamia, bayrut- dimashqa- eaman- altabeatu: althaalithatu- sanatan: 1412h / 1991ma).
    • kifayat alnabih fi sharh altanbihi- almualafi: 'ahmad bin muhamad bin eali al'ansari, 'abu aleabaasi, najm aldiyn, almaeruf biaibn alrafea (t 710h)- almuhaqaqi: majdi muhamad surur (alnaashir: dar alkutub aleilmiati-altabeata: al'uwlaa- sanatan: 2009ma).
    • almajmue sharh almuhadhab (me takmilat alsabakii walmutiei) - almualifu: 'abu zakariaa muhyi aldiyn yahyaa bin sharaf alnawawii (t 676hi)( alnaashir: dar alfikri) [d. ta][d. t].
    • mighni almuhtaj 'iilaa maerifat maeani 'alfaz alminhaj - almualafa: shams aldiyni, muhamad bin 'ahmad alkhatib alshirbinii alshaafieii (t 977h) (alnaashir: dar alkutub aleilmiati- altabeatu: al'uwlaa- sanatan: 1415h - 1994ma).
    • almuhadhab fi fiqh al'iimam alshaafieayi- almualafu: 'abu ashaq 'iibrahim bin eali bin yusif alshiyrazii (almutawafaa: 476hi)(alnaashir: dar alkutub aleilmiati) [d. ta][d. t].
    • almuhadhab fi fiqh al'iimam alshaafieayi- almualafu: 'abu ashaq 'iibrahim bin eali bin yusuf alshiyrazii (t 476hi) (alnaashir: dar alkutub aleilmiati) [d. ta] [d. t]. alnaashir: dar alfikr - bayrut -snat altibaeati: 1415hi-1995m) [d. ta].
    • alnajm alwahaj fi sharh alminhaji- almualafi: kamal aldiyn, muhamad bin musaa bin eisaa bin ealii alddamiry 'abualbaqa' alshaafieii (almutawafaa: 808h)( alnaashir: dar alminhaj -jdat- altabeata: al'uwlaa-sanati: 1425h / 2004ma).
    • nihayat almuhtaj 'iilaa sharh alminhaji- almualafi: shams aldiyn muhamad bin 'abi aleabaas 'ahmad bin hamzat shihab aldiyn alramlii (almutawafaa: 1004hi) (alnaashir: dar alfikri, bayrut- altabeatu: t 'akhirat sanat - 1404h/1984ma).

    4: kutub alfiqh alhanbali:

    • al'iiqnae fi fiqh al'iimam 'ahmad bin hanbal- almualafa: musaa bin 'ahmad bin musaa bin salim bin eisaa bin salim alhajaawi almaqdisi, thuma alsaalihi, sharaf aldiyn, 'abu alnaja (t 968h)- almuhaqiq: eabd allatif muhamad musaa alsabiki(alnaashar: dar almaerifati- bayrut - lubnan)[du. ta][d. ta].
    • al'iinsaf fi maerifat alraajih min alkhilafi- almualafi: eala' aldiyn 'abu alhasan eali bin sulayman almardawi (t 885hi) ( alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabii- altabeati: althaaniati) [d. t].
    • daqayiq 'uwli alnahaa lisharh almuntahaa almaeruf bisharh muntahaa al'iiradati- almualafi: mansur bin yunis bin salah aldiyn aibn hasan bin 'iidris albahutaa alhunbalaa (t 1051hi) (alnaashir: ealim alkutub- altabeati: al'uwlaa- sanatan: 1414h - 1993ma).
    • alsharh alkabir (almatbue mae almuqanae wal'iinsafi)- almualafi: shams aldiyn 'abu alfaraj eabd alrahman bin muhamad bin 'ahmad bin qidamat almaqdisii (t 682 hu)- tahqiqu: alduktur eabd allah bin eabd almuhsin alturki - alduktur eabd alfataah muhamad alhulu(alnaashar: hajar liltibaeat walnashr waltawzie wal'iielani- alqahirat - jumhuriat misr alearabiat- altabeatu: al'uwlaa- sanatan: 1415 hi - 1995 mi). altabeatu: al'uwlaa-sanatu: 1418 hi - 1997 mi). altabeatu: al'uwlaa-sanatu: 1419h / 1999mi).
    • alkafi fi fiqh al'iimam 'ahmadu- almualafu: 'abu muhamad muafaq aldiyn eabd allah bin 'ahmad bin muhamad bin qadamata, alshahir biaibn qudamat almaqdisii (t 620h)(alnaashir: dar alkutub aleilmiati- altabeatu: al'uwlaa- sanatan: 1414 hi - 1994 mi).
    • ktab alfurue wamaeah tashih alfurue lieala' aldiyn eali bin sulayman almardawi- almualafi: muhamad bin muflah bin muhamad bin mufraji, 'abu eabd allah, shams aldiyn almuqdisii alraaminaa thuma alsaalihii alhanbali (t 763hi)- almuhaqiq: eabd allah bin eabd almuhsin alturki (alnaashir: muasasat alrisalati- altabeatu: al'uwlaa- sanatan: 1424 hi - 2003ma).
    • kshaf alqinae ean matn al'iiqnaei- almualafi: mansur bin yunis bin salah aldiyn abn hasan bin 'iidris albahutaa alhanbalii (t 1051hi) ( alnaashir: dar alkutub aleilmiati) [d. ta][d. t].
    • almubdie fi sharh almuqanaei- almualafi: 'iibrahim bin muhamad bin eabd allh bin muhamad abn muflihi, 'abu 'iishaqa, burhan aldiyn (t 884ha)( alnaashir: dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan
    • maeunat 'uwlaa alnahaa sharh almuntahaa "muntahaa al'iiradat "- almualafi: muhibu aldiyn 'abu eabd allah muhamad bin mahmud bin alhasan almaeruf biaibn alnajaar (t 643 ha) dirasat watahqiqu: 'a. d eabd almalik bin eabd allah dihyish[da. ta][d. t].
    • almighni, almualafu- 'abu muhamad muafaq aldiyn eabd allh bin 'ahmad bin muhamad bin qadamata, alshahir biabn qudamat almaqdasii (t620hi) tahqiqu: eabd allah bin eabd almuhsin alturki, waeabd alfataah muhamad alhalu(alnaashar: ealim alkutub, alriyad - alsaeudiatu- altabeat althaalithatu, sanatan: 1417h - 1997ma).
    • muntahaa al'iiradati- almualafi: taqi aldiyn muhamad bin 'ahmad alfutuhi alhanbalii alshahir biabn alnajaar (972h)- almuhaqiqi: eabd alllh bin eabd almuhsin alturki (alnaashir: muasasat alrisala

    5: kutub alfiqh alzaahiri:

    • almuhalaa bialathar- almualafu: 'abu muhamad ealiin bin 'ahmad bin saeid bin hazm al'andalusi alqurtubii alzaahirii (t 456h)( alnaashir: dar alfikr - bayrut) [d. ta][d. t].

    6: kutub alfiqh aleam:

    • abhath nadwati: ruyat 'iislamiat liziraeat baed al'aeda' albashariat - mujmae alfiqh al'iislamii( qarar raqama: 060859- sanat: 1994).
    • al'iijmae liabn almundhiri- almualafi: 'abu bakr muhamad bin 'iibrahim bin almundhir alnaysaburii (almutawafaa: 319 ha)- wathaq nususih wellaq ealayhi: 'abueabd al'aelaa khalid bin muhamad bin euthman almasri (altabeat al'uwlaa-- huquq altabe mahfuzat lidar aluathar-alqahrati)[d. ta][d. t].
    • astinbat al'aeda' albashariat fi mizan alfiqh al'iislamii, almualafi: haytham yhy 'abu almaeati yahi ( alnaashir: risalat dukturat- kuliyat alsharieat walqanun bialqahirati- jamieat al'azhar- sanati: 1444h/2023ma).
    • antifae al'iinsan bi'aeda' jism 'iinsan akhar hyan 'aw mytan- almualafi: muhamad ayman safi( alnaashir: majmae alfiqh al'iislamii- aldawrat alraabieati- sanati: 2004).
    • hukum astinabat al'aeda' albashariat biwasitat alhandasat alwirathiat walkhalaya aljidheiati, almualifi: da. eabaas albaz ( alnaashir: majalat eulum alsharieat walqanun - aleadad 2).
    • zrae al'aeda' aladmiat min manzur 'iislami-almualafi: 'a. du. muhamad alshahaat aljundiu (alnaashir: bahath muqadam 'iilaa mutamar majamae albuhuth al'iislamiati-althaalith eashar13 rabie 'awal 1430 ha- 10 maris 2009 mi).
    • zrae alghudad altanasuliat wal'aeda' altanasuliati- almualafu: muhamad eali albar ( alnaashir: 'abhath nadwata: ruyat 'iislamiat liziraeat baed al'aeda' albashariati, walati eaqadatha almunazamat al'iislamiat lileulum altibiyat bialkuayti- bitarikh 23 'uktubar- sanati: 1989ma).
    • almusueat altibiyat alfiqhia ( mawsueat jamieat lil'ahkam alfiqhiat fi alsihat walmarad walmumarasat altibiyati- almualafi: du. 'ahmad muhamad kanean, taqdima: du. muhamad haytham alkhayaati( alnaashir: dar alnafayis liltibaeat walnashr waltawziei- bayrut- altabeat al'uwlaa- sanat 1420h/2000m).
    • almawsueat alfiqhiat alkuaytiati- almualafi: sadir eun: wizarat al'awqaf walshuyuwn al'iislamiat - alkuayti_ altabeati: (man 1404 - 1427 ha- al'ajza' 1 - 23: altabeat althaaniatu, dar alsalasil - alkuayt -al'ajza' 24 - 38: altabeat al'uwlaa, matabie dar alsafwat - masr-al'ajza' 39 - 45: altabeat althaaniatu, tabe alwizarati).
    • naql al'aeda' wazareuha- almualafu: 'a. du. muhamad rashid raghib qabanaa( alnaashir: bahath muqadam 'iilaa mutamar majamae albuhuth al'iislamiati- althaalith eashar 13 rabie 'awal 1430 ha- 10 maris 2009 mi).
    • naql wazare al'aeda' albashariat bayn alsharieat al'iislamiat walqawanin alwadeiati, almualafi: nisrin eabdalhamid nabih( alnaashir: dar alwafa' lilnashr waltawziei_ al'iiskandiriati- altabeat al'uwlaa- sanati: 2008).

    7: kutub allugha walmaeajim:

    • (alnaashir: dar alkutub aleilmiati- sanatun: 2004ma/1424hi) [d. ta].
    • 'anis alfuqaha' fi taerifat al'alfaz almutadawalat bayn alfuqaha'i- almualifi: qasim bin eabd allah bin 'amir eali alqunawi alruwmii alhanafii (almutawafaa: 978hi)- almuhaqiqi: yahyaa hasan murad
    • taj alearus min jawahir alqamus- almualafi: mhmmd bin mhmmd bin eabd alrzzaq alhusayni, 'abu alfayda, almlqqb bimurtadaa, alzzabydy (t: 1205h)-almuhaqaqi: majmueat min almuhaqiqina- (alnaashir: dar alhidayati) [d. t].
    • altaerifat alfiqhiatu- almualafi: muhamad eamim al'iihsan almujadadiu albarakatiu (alnaashir: dar alkutub aleilmiat -'iieadat safin liltabeat alqadimat fi bakistan- sanata: 1407h - 1986ma- altabeatu: al'uwlaa- sanata: 1424h - 2003ma).
    • tahdhib allughati- almualafi: muhamad bin 'ahmad bin al'azharii alhurawi, 'abu mansur (t: 370h)- almuhaqaqi: muhamad eawad mureibi- (alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabii - bayrut- altabeatu: al'uwlaa- 2001mi).
    • haliat alfuqaha'- almualafi: 'ahmad bin faris bin zakaria' alqazwini alraazi, 'abu alhusayn (t395h)- almuhaqiqu: da. eabd allah bin eabd almuhsin alturki(alnaashar: alsharikat almutahidat liltawzie - bayrutu-alitabeata: al'uwlaa- sanatan: 1403h / 1983ma).
    • alsihah taj allughat wasihah alearabiat- almualafu: 'abu nasr 'iismaeil bin hamaad aljawhari alfarabi (t 393hi)-tahqiqu: 'ahmad eabd alghafur eatar( alnaashir: dar aleilm lilmalayin - bayrutu-alitabeata: alraabieatu- sanatan: 1407 ha‍ - 1987 mi).
    • alqamus almuhiti- almualafi: majd aldiyn 'abu tahir muhamad bin yaequb alfiruz abadaa (t 817hi) tahqiqu: maktab tahqiq alturath fi muasasat alrisalati, bi'iishrafi: muhamad naeim alerqsusy (alnaashir: muasasat alrisalat liltibaeat walnashr waltawzie- bayrut - lubnan- altabeat althaaminata- sanatan: 1426 hi - 2005 mi).
    • ktab aleayni- almualafu: 'abu eabd alrahman alkhalil bin 'ahmad bin eamriw bin tamim alfarahidi albasariu (t 170ha)-almuhaqaq: d mahdi almakhzumi, d 'iibrahim alsaamaraayiy( alnaashir: dar wamaktabat alhilal) [d. ta][d. t].
    • lisan alearabi- almualafi: muhamad bin makram bin ealaa, 'abu alfadali, jamal aldiyn aibn manzur al'ansariu (t 711h)( alnaashir: dar sadir - bayrut- altabeatu: althaalithat - 1414 ha).
    • mujmal allughat liaibn fars- almualafi: 'ahmad bin faris bin zakaria' alqazwinii alraazi, 'abu alhusayn (t 395h)-dirasat watahqiqu: zuhayr eabd almuhsin sultan( alnaashir: dar alnashri: muasasat alrisalat - bayrutu-alitabeat althaaniat - 1406 hi - 1986 mi).
    • almuhkam walmuhit al'aezami- almualafu: 'abu alhasan ealii bin 'iismaeil bin sayidih almursiu [t: 458hi]- almuhaqiq: eabd alhamid hindawi( alnaashir: dar alkutub aleilmiat - bayrutu-alitabeatu: al'uwlaa, 1421 hi - 2000 mi).
    • mukhtar alsahahi- almualafi: zayn aldiyn 'abu eabd allah muhamad bin 'abi bakr bin eabd alqadir alhanafii alraazi (t 666h)- almuhaqiqi: yusif alshaykh muhamad (alnaashir: almaktabat aleasriat - aldaar alnamudhajiatu, bayrut - sayda- altabeata: alkhamisat-sanat: 1420h / 1999ma).
    • mukhtar alsahah-almualafi: zayn aldiyn 'abu eabd allah muhamad bin 'abi bakr bin eabd alqadir alhanafi alraazi (t 666h)-almuhaqaqu: yusif alshaykh muhamad( alnaashir: almaktabat aleasriat - aldaar alnamudhajiatu- bayrut - sayda- altabeata: alkhamisat-sanat: 1420h / 1999ma).
    • almisbah almunir fi gharayb alsharh alkabira- almualafi: 'ahmad bin muhamad bin eali alfiuwmii thuma alhamawi, 'abu aleabaas (almutawafaa: nahw 770h)( alnaashir: almaktabat aleilmiat - bayrut) [d. ta][d. t].
    • maejam allughat alearabiat almueasirati- almualafu: d 'ahmad mukhtar eabd alhamid eumar (t: 1424hi) bimusaeadat fariq eamal (alnaashir: ealim alkutub- altabeati: al'uwlaa- sanati: 1429 hi - 2008 mi).
    • almuejam almuhiti- almualifi: 'adib allajmi-shhadat alkhuri - albashir bin salamat-eabd allatif eab - nabilat alrazazi( almurajieat waltansiqi: 'adib allijmi-nbilat alrazazi) [da. ta][d. t].
    • muejam almustalahat almaliat waliaqtisadiat fi lughat alfuqaha'i- almualafi: nazih hamaad (alnaashir: dar alqalam - dimashqa- altabeata: al'uwlaa-sanata: alnashri: 1429 ha /2008 mi).
    • muejam almustalahat wal'alfaz alfiqhiati- almualafa: du. mahmud eabd alrahman eabd almuneim (alnaashir: dar alfadilati) [d. ta][d. t].
    • muejam lughat alfuqaha'i- almualafa: muhamad rawaas qaleaji - hamid sadiq qanibi(alnaashar: dar alnafayis liltibaeat walnashr waltawziei- altabeati: althaaniati- sanatan: 1408 hi - 1988 mi).
    • muejam maqayis allughati- almualafa: 'ahmad bin faris bin zakaria' alqazwinii alraazi, 'abu alhusayn (t 395hi)-almuhaqaq: eabd alsalam muhamad harun( alnaashir: dar alfikri- sanata: 1399h - 1979m) [d. ta].

    8: alkutub aleama:

    • abihath ajtihadiat fi alfiqh altabi- almualafi: muhamad sulayman al'ashqaru( alnaashir: dar alnafayis lilnashr waltawziei- al'urduni- altabeat al'uwlaa- sanati: 2006).
    • aliastinsakh jadal aleilm waldiyn wal'akhlaqi, wayashtamil ealaa bahth (biulujia aliastinsakhi) 'a. du/ hani razqa, dar alfikr almueasiri, bayrut.
    • albuyutiknulujya fi altibi walziraeati- almualafi: du. 'ahmad mustajir( alnaashir: almaktabat al'akadimiat bialqahirati- altabeat al'uwlaa- sanatu: 1998ma).
    • alzawaj waltalaq tujah al'iiktishafat alhadithat lileulum altibiyat walbiulujiati- almualafa: tishwar jila li( alnaashir: di-m-ji- aljazayar- sanatan: 2001) [d. ta].
    • altibaeat alhayawiat lil'aeda' albashariat min manzur aslami- almualafi: du. 'asma' fuad kamil hamuwda ( alnaashir: majalat albuhuth alfiqhiat walqanuniati- kuliyat alsharieat walqanun bidiminhur- jamieat al'azhar- aleadad alhadi eashr- 'iisdar shahr 'iibril- sanati: 1444h/2023ma).
    • altibaeat almujasamat thulathiat al'abead mustaqbal rayie liltaewidat albashariati- almualafi: du. nasir muhi aldiyn malawahy ( alnaashir: dar alghasq lilnashri- silmiat - suriatu- altabeat al'uwlaa- sanatan: 1443hi- 2021ma).
    • alturuq alhikmiatu- almualafi: muhamad bin 'abi bakr bin 'ayuwb bin saed shams aldiyn abn qiam aljawzia (t 751hi)- alnaashir: maktabat dar albayan -[du. ta][d. t].
    • majalat mujmae alfiqh al'iislamii - bishan ziraeat al'aeda' altanasuliati, mujmae alfiqh al'iislamii aldualy - fi dawrat mutamarih alsaadis - sanati: 1410h/1990ma).
    • manahij albahth fi aleulum alsiyasiati, du. muhamad mahmud rabie (alnaashir: maktabat alfalahi- alkuayti- altabeatu: althaaniat 1407hi- 1987ma).
    • almutamar althaalith eashar limajmae albuhuth al'iislamiat bial'azhar alsharifi- fi almadat alwirathiati" aljinum" qadaya fiqhia ( almuneaqad fi rabie al'awal 1430h/2009ma).
    • alnisab wamadaa tathir almustajadaat aleilmiat fi 'iithbatihi- almualafi: sifyan eumar bu raqaeata( alnaashir: dar knuza- ashbilya- sanat: 2007) [d. ta].

    9: al'abhath walmaqalat:

    • altaabieat alhayawiat ealaa alraabti:

    https: //sites. google. com/site/medical3dibb/home/altabte-3d-fy-altb

    • maqal bijaridat alsharq al'awsati, bitarikhi: aliathnayn - 12 dhu alhijat 1443h - 11 yuliu 2022ma, aleadad: [15931]

    https: //is. gd/GMasay.

    • maerakat sini alyas bayn almashayikh wal'atibaa'i- 'a. du. muhamad rafat euthman, maqal manshur bimajalat ruz alyusif si 51( aleadad 3721- altaarikh: 3/10/1999).