المراقبة الإلكترونية كبدائل للحبس الاحتياطي في القانون الكويتي والمقارن / Electronic Monitoring As An Alternative To Pretrial Detention In Kuwaiti And Comparative Law

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلف

استاذ القانون الجنائي المشارك أكاديمية سعد العبدالله للعلوم الأمنية

المستخلص

     يعد الحبس الاحتياطي إجراءً وقائياً يقرر لمصلحة التحقيق، وهذا الإجراء بطبيعته ماس للحرية الفردية للمتهم، غير أنه وبعد التحقيق والمحاكمة قد تقرر المحكمة المختصة براءة المتهم، أو أن تقرر سلطة التحقيق قراراً بحفظ التحقيق. مما قد تتعارض المصلحة العامة ومصلحة الحرية الفردية. 
    وبناءً على ذلك سعى الكثير من الفقهاء إلى التوفيق بين هاتين المصلحتين، ووضع إجراء آخر يوافق بين هاتين المصلحتين وهو إجراء المراقبة الإلكترونية بديلا عن الحبس الاحتياطي.
  وفي هذا البحث تطرقنا لمفهوم المراقبة الإلكترونية وطبيعتها القانونية وتقييمها، كما تطرقنا لشروط المراقبة الإلكترونية وإشكالياتها وصولاً إلى النتائج والتوصيات التي نرى من جانبنا أنها صالحة بديلا للحبس الاحتياطي وتطبيقها في القانون الكويتي. 
 
Abstract:
Pretril detention is considered a preventive measure decided for the benefit of the investigatiom,and this measure, by its nature, violates the individual freedom of the accused.After investigation and trial,the competent court may decide to acquit the accused,or the investigation authority may decide to dismiss the   investigation,which conflict with the public interest and the interest of individual freedom.
In the research, we discussed the concept of home detention , its legal nature, and its evaluation. We also touched on the condition of  home detention,and its problems, arriving at useful results and recommendation for kuwati law.

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


  •  أولاً: المراجع العربية

     1-المراجع العامة

    • د. إبراهيم حامد طنطاوي، الحبس الاحتياطي - دراسة مقارنة، دار النهضة العربية القاهرة.
    • د. جميل عبد الباقي، أدلة الاثبات الجنائي والتكنولوجيا الحديثة، نادى القضاة، عام 2010.
    • د. جاد محمد جاد، الوجيز في الحبس الاحتياطي، دراسة علمية على ضوء قانون الإجراءات الجنائية وأحكام النقض، دار الفكر والقانون المنصورة ٢٠٠٢.
    • د. حسن المرصفاوي، الحبس الاحتياطي وضمان حرية الفرد في التشريع المصري، كلية الحقوق جامعة المنصورة، 1998.
    • د. حمدي رجب عطية - أصول علم العقاب وتطبيقاته في التشريعين المصري والليبي - دار النهضة العربية - بدون تاريخ نشر.
    • د. حمزة عبد الوهاب، النظام القانوني للحبس المؤقت في قانون الإجراءات الجزائية الجزائري، الطبعة الأولى، دار هومة للنشر والتوزيع، الجزائر سنة 2006.
    • د. حسن محمد ربيع، الإجراءات الجنائية في التشريع المصري، دار النهضة العربية، 2010.
    • د. عبد القادر العرعاري، مصادر الالتزامات، المسئولية المدنية، الكتاب الثاني، ط2، الرباط ،2011.
    • د. على عز الدين الباز نحو مؤسسات عقابية حديثة، ط،1 مكتبة الوفاء القانونية الاسكندرية 2016.
    • د. د. عمر السعيد رمضان - شرح قانون العقوبات - القسم العام - دار النهضة العربية، بدون تاريخ نشر.
    • د. قدري عبدالفتاح ، ضوابط الحبس الاحتياطي في التشريع المصري والمقارن، منشاة المعارف الاسكندرية 2003 .
    • د. مأمون سلامه شرج قانون الإجراءات معلقاً عليه بالفقه وأحكام النقض الجزء الاول الطبعة الثانية، سنة 2005.
    • د مبارك النوبيت" شرح المبادئ العامة في قانون الاجراءات الجزائية الكويتي" مطبوعات جامعة الكويت 1998.
    • د. محمد أبو العلا عقيدة - النظرية العامة للعقوبة والتدابير والاحترازية - دار النهضة العربية - الطبعة الثانية 2004.
    • د. محمد عبد الله محمد المر، الحبس الاحتياطي، دراسة مقارنة، ط1، دار الفكر الجامعي، الإسكندرية، ٢٠٠٦.
    • د. محمد نصر محمد: الوجيز في علم التنفيذ الجنائي، مكتبة القانون والاقتصاد للنشر والتوزيع، ،2012.
    • د. محمد مصباح القاضي التدابير الاحترازية في السياسة الجنائية الوضعية والشرعية - دار النهضة العربية بدون تاريخ طبع.
    • د. مصطفي فهمي الجوهري، دروس في قانون الاجراءات الجنائية، الجزء الثاني، المحاكمة وطرق الطعن في الأحكام، بدون دار نشر، سنة 2017/2018.
    • د. معوض عبد التواب، الحبس الاحتياطي علماً وعملاً، ط 4، منشأة المعارف، الإسكندرية، 1998.
    • يسر أنور و د. آمال عثمان: أصول علمي الإجرام والعقاب، الجزء الثاني، علم العقاب، دار النهضة العربية. 1994
    • د. يسن محمد يحيي، الحق في التعويض عن الضرر الأدبي، دار النهضة العربية، ط1.

    2-المراجع الخاصة

    • أسامة حسين عبيد، المراقبة الجنائية الإلكترونية، دار النهضة العربية، القاهرة، سنة 2009.
    • عمر سالم، المراقبة الإلكترونية طريقة حديثة لتنفيذ العقوبة السالبة للحرية خارج السجن، دار النهضة العربية، سنة 2000.
    • د. هلالي عبد اللاه أحمد، تفتيش نظم الحاسب الآلي وضمانات المتهم المعلوماتي، دار النهضة العربية، 2008.

     

    3-رسائل الماجستير والدكتوراه

    1-رسائل الماجستير

    • الحسن زين، إشكاليات العقوبة السالبة للحرية قصيرة المدة والبدائل المقترحة، رسالة ماجستير، كلية العلوم القانونية والاقتصادية والاجتماعية، جامعة عبد الملك السعدي، المغرب،2014.
    • بوراية نجم الدين، المراقبة الإلكترونية باستعمال السوار الإلكتروني، رسالة ماجستير جامعة اكلى منحد أولحاج الجزائر سنة 2018.
    • د. محمد ناصر أحمد التوقيف، الحبس الاحتياطي في قانون الإجراءات الجزائية الفلسطيني، دراسة مقارنة رسالة ماجستير جامعة النجاح، فلسطين، ۲۰۰۷.

    2-رسائل الدكتوراه

    • د. عدنان محمود محمد، الوضع تحت مراقبة الشرطة رسالة مقدمة لنيل درجة الدكتوراه لكلية الدراسات العليا، اكاديمية الشرطة سنة 2004.

    4-الأبحاث والمقالات.

    • د-احمد فاروق زاهر " دور وسائل التكنولوجيا في تنفيذ الجزاءات الجنائية المراقبة الإلكترونية الثابتة والمتحركة"، مجلة كلية الحقوق جامعة بنها، الجزء الثاني، سنة 2009.
    • الحسن زين، إشكاليات العقوبة السالبة للحرية قصيرة المدة والبدائل المقترحة، رسالة ماجستير، كلية العلوم القانونية والاقتصادية والاجتماعية، جامعة عبد الملك السعدي، المغرب، سنة 2014.
    • أ-الوليد ساهر إبراهيم، مراقبة المتهم الكترونياً كوسيلة للحد من من مساوئ التوقيف الاحتياطي " دراسة تحليلية مجلة الجامعة الإسلامية للدراسات الإسلامية ٢٠١٣.
    • أ-جيداء إبراهيم العبدالواحد، المراقبة القضائية كبديل عن التوقيف الاحتياطي - دراسة مقارنة مجلة جامعة الشارقة للعلوم القانونية، المجلد 16العدد ٢ ديسمبر ۲۰۱۹ .
    • د. رامي متولى القاضي" المراقبة الإلكترونية في القانون الفرنسي والمقارن مجلة الشريعة والقانون، كلية الحقوق جامعة الامارات، العدد 63، يوليو 2015.
    • صفاء أوتاني، الوضع تحت المراقبة الإلكترونية في السياسة العقابية الفرنسية، مجلة جامعة دمشق للعلوم الاقتصادية والقانونية، المجلد 17، العدد الأول، سنة 2011.
    • عباس طاهر وعامر جوهر، السوار الإلكتروني إجراء بديل للعقوبة السالبة للحرية في التشريع الجزائري، مجلة الاجتهاد القضائي، كلية الحقوق والعلوم السياسية، جامعة محمد خيضر، بسكرة، الجزائر، ع16، مارس 2018.
    • أ-عرشوش سفيان المراقبة الإلكترونية كبديل عن الجزاءات السالبة للحرية، مجلة الحقوق والعلوم السياسية، جامعة عباس الغرور خنشلة كلية الحقوق والعلوم السياسية، العدد (۸) الجزء الأول، يناير ٢٠١٧.
    • د. محمد صبحي سعيد صباح " المراقبة الإلكترونية كبديل للعقوبات السالبة للحرية دراسة مقارنة " مجلة البحوث القانونية والاقتصادية كلية الحقوق جامعة المنوفية المجلد 27 العدد 25 عام 2017.
    • مديحة مصطفي الصادق، تقييم سياسة المشرع الليبي فيما يتعلق بالحبس الاحتياطي والبدائل عنه، مجلة العلوم والدراسات الانسانية، كلية الآداب والعلوم بالمرج، جامعة بنغازى، العدد الثالث والاربعين 30 نوفمبر عام 2017.
    • د. نزار قشطة نزار حمدي إبراهيم قشطة، التنظيم القانوني لتطبيق المراقبة الإلكترونية كبديل لعقوبة الحبس على الأحداث دراسة تحليلية مقارنة مجلة الجامعة الإسلامية للدراسات الإسلامية بغزة، المجلد ٢٥، العدد ۲، ۲۰۱۷

    5- المؤتمرات

    • د. حمد محمد ابو مصطفي" الحبس الاحتياطي وفقاً لأحدث التعديلات المؤتمر العلمي الدولي: الاتجاهات التشريعية الحديثة في التنظيم القضائي، جامعة الإسكندرية - كلية الحقوق، عام 2010.
    • د. سمير الجنزوري. ضمانات الحبس الاحتياطي في القانون المصري (بحث باللغة الفرنسية)، Garanties de la détention preventive en droit egyptien ، مجلة مصر المعاصرة 1979 .

     

     المراجع الأجنبية

    أولاً: المراجع الفرنسية

    • Madignier : Surveillance électronique : La France dans une perspective internationale, R.S.C., (998. P. 3.
    • Merle "Roger" Andre "Vitu": Traite de droit criminel Tome II– Procédure pénale" 4e édition, cujas, 1989. P. 757.
    • Marietta and B. Lorana, Electronic monitoring: The experience in Australi, European Journal of Probation 2017, Vol. 9)1( 80–102, Pp.87-89
    • Jean-Paul Céré, La surveillance électronique : Une réel innovation dans le procès pénal, Revista de faculdade de dieito de campos, ano VII,n°8 ,Juin2006, p.112..
    • J-N. Anita and F. Nena and R. Saša, An overview of the research into the effectiveness of electronic monitoring as an alternative as alternative sanction, Criminology & Social Integration Journal, Faculty of Education and Rehabilitation Sciences, University of
      Zagreb, Croatia, Vol. 23, No.1, p.12
    • Assignation à résidence sous surveillance électronique. V. circulaire de la DACG6 n° CRIM-(0-09/E8 du (8 mai 20(0 relative à la présentation des dispositions sur l’assignation à résidence avec surveillance électronique résultant de la loi pénitentiaire n° (436-2009 et dudécret des ( ères avril 20(0 réf : NOR
      JUSD(0(3203C, bulletin officiel du ministère de la justice du 3( mai 20(0
      (42-5 du Code de procédure pénal Français: ”L’assignation à résidence avec surveillance électronique peut être ordonnée, avec l’accord ou à la demande de l’intéressé …“. Art. (32-
      26-(: ”La décision de placement sous surveillance électronique ne peut être prise qu’avec l’accord du prévenu …“. Art. (3(-36-(2: ”Le président de la juridiction avertit le condamné que le placement sous surveillance électronique mobile ne pourra être mis en œuvre sans son consentement“.
    • Cardet: Le placement sous surveillance électronique, L’harmattan, 2003, p. 45.
    • Couvrat: Une première approche de la loi du (9 décembre relative au placement sous surveillance électronique, R.S.C., (1998, p. 376 Pierre Darbéda, Détenus en surnombre? A propos de la
      Recommandation du 30 septembre 1999 du Conseil de l'Europe, Rev. sc. crim., 2000, p. 443 , http://www.dalloz.fr
    • Merle "Roger" Andre "Vitu": Traite de droit criminel Tome II– Procédure pénale" 4e édition, cujas, 1989. P. 757
    • Miranda and V. Matthijs and K. der and R. Stephanie, Current Uses of Electronic Monitoring in the Netherlands, Utrecht University, January, 2016, p.83.
    • Stephanie Olson, La reparation de la detention provisoire injustifie www.alexia.fr.com 2021, lu en aout 2022.
    • Hohan Zenou, la réparation des personnes victims de détention injustifice Rev Droit penal, 2018, p. 16
    • Omar Kone, la problematique de la detention preovisoire, mémoire online, diplsme de criminology, Faculte de Droit Noncie, 2008, les conditions de réparttion
    • Décision du 2 nov. 2000, Req n°99 IDP. 142. Décision đa 17 Août 2000, Req. 197 IDP 183
    • 17 mars 2021 Cour de cassation Pourvoi n° 20-84.365.
    • ARRÊT DE LA COUR DE CASSATION, CHAMBRE CRIMINELLE, DU 17 MARS 2021 Cassation de Cour la de jurisprudence la dans provisoire détention la et liberté La.; M AYDALOT ,italienne pénale législation la dans preventive Détention La, Nuvolone, 271.P 1975, Ancel Mélanges 107. P, 1967 – 1966, criminologie de et pénal droit de R
    • Pierre Darbéda, Détenus en surnombre? A propos de la
      Recommandation du 30 septembre 1999 du Conseil de l'Europe, Rev. sc.crim., 2000, p. 443 , http://www.dalloz.fr
    • Cardet : le placement sous surveillance electronique , L'Harmatt an 2003 P13.
    • Roger Merle et Endre Vitu, Traite de Droit Criminel et Procédure Pénale, 3 edition, Paris, 1979, p. 447.
    • Bonne maison, La Modernisation du service public penitentlaire, Rapport au premier ministre etaugande desseaux, minister de la justice, fevrier1989, p.34.
    • H C. Cardet : le controlejudiciare socio educated subsitut a ladetentionpravisoire entre surveillance et reinsertion , L'Hamattan 2000 P29.
    • -Patrick Ferot, Présomption d’innocence: essai d’interprétation historique thèse, faculté de droit et de la sante, Lille II, 2007, P. 7
    • -Henri Henrion, La nature juridique de la présomption d’innocence, thèse, Montpellier, 2004, P.12 ets. ( 2 ) John Sendre, La prevue: une question inclassalbe, archives de politique criminelle, 1993, P. 38 – 39
    • Madignier : Surveillance électronique : La France dans une perspective internationale, R.S.C., (998. P. 3.
    • Madignier : Surveillance électronique : La France dans une perspective internationale, R.S.C., (998. P. 3.
    • ()Merle "Roger" Andre "Vitu": Traite de droit criminel Tome II– Procédure pénale" 4e édition, cujas, 1989. P. 757
    • . Madignier : Surveillance électronique : La France dans une perspective internationale, R.S.C., (998. P. 3.
    • Merle "Roger" Andre "Vitu": Traite de droit criminel Tome II– Procédure pénale" 4e édition, cujas, 1989. P. 757

    ثانياً: المراجع الانجليزية

    • Hannah and M. Gill, Scottish and International Review of the Uses of Electronic Monitoring, University of Stirling, August 2015, p.47;
    • Anthea and H. Ella, Electronic Monitoring in England and Wales, University of Leeds, UK, 2016, p.55.
    • Monitoring in England and Wales, University of Leeds, UK, 2016, p.5
    • Jeffry Manns, liberty taking: a framework for compensating pre-trial detainees, Discussion paper, nº 512, 04-2005, Harvard law school, p. 53 & seq.

     

    References:

    1-almarajie aleama:

    • d. 'iibrahim hamid tantawi, alhabs aliahtiatiu - dirasat muqaranati, dar alnahdat alearabiat alqahirati.
    • d. jamil eabd albaqi, 'adilat alathibat aljinayiyi waltiknulujya alhadithati, nadaa alqudata, eam 2010.
    • d. jad muhamad jad, alwajiz fi alhabs aliahtiatia, dirasatan eilmiatan ealaa daw' qanun al'iijra'at aljinayiyat wa'ahkam alnaqdu, dar alfikr walqanun almansurat 2002.
    • d. hasan almursafawi, alhabs alaihtiatiu wadaman huriyat alfard fi altashrie almisrii, kuliyat alhuquq jamieat almansurati, 1998.
    • d. hamdi rajab eatiat - 'usul eilm aleiqab watatbiqatuh fi altashrieayn almisrii walliybii - dar alnahdat alearabiat - bidun tarikh nashra.
    • du. hamzat eabd alwahaabi, alnizam alqanuniu lilhabs almuaqat fi qanun al'iijra'at aljazayiyat aljazayiriu, altabeat al'uwlaa, dar humat lilnashr waltawziei, aljazayir sanatan 2006.
    • d. hasan muhamad rabie, al'iijra'at aljinayiyat fi altashrie almisrii, dar alnahdat alearabiati, 2010.
    • d. eabd alqadir aleareari, masadir alailtizamati, almasyuwliat almadaniati, alkutaab althaani, ta2, alribat ,2011.
    • da. ealaa eizi aldiyn albaz nahw muasasat eiqabiat hadithatin, ta,1 maktabat alwafa' alqanuniat alaiskandariat 2016.
    • d. da. eumar alsaeid ramadan - sharh qanun aleuqubat - alqism aleamu - dar alnahdat alearabiati, bidun tarikh nashra.
    • du. qadri eabdalfataah , dawabit alhabs aliahtiatii fi altashrie almisrii walmuqarini, munshat almaearif aliaskandariat 2003 .
    • d. mamun salamuh sharaj qanun al'iijra'at melqaan ealayh bialfiqh wa'ahkam alnaqd aljuz' alawil altabeat althaaniata, sanatan 2005.
    • d mubarak alnnwbit" sharh almabadi aleamat fi qanun alaijira'at aljazayiyat alkuaytia" matbueat jamieat alkuayt 1998.
    • d. muhamad 'abu aleula eaqidat - alnazariat aleamat lileuqubat waltadabir waliahtiraziat - dar alnahdat alearabiat - altabeat althaaniat 2004.
    • d. muhamad eabd allah muhamad almar, alhabs aliahtiatia, dirasat muqaranati, ta1, dar alfikr aljamieii, al'iiskandiriati, 2006.
    • d. muhamad nasr muhamad: alwajiz fi eilm altanfidh aljanayiy, maktabat alqanun waliaqtisad lilnashr waltawziei, ,2012.
    • d. muhamad misbah alqadi altadabir alaihtiraziat fi alsiyasat aljinayiyat alwadeiat walshareiat - dar alnahdat alearabiat bidun tarikh tabei.
    • d. mustafi fahmi aljawhari, durus fi qanun alajira'at aljinayiyati, aljuz' althaani, almuhakamat waturuq altaen fi al'ahkami, bidun dar nashra, sanat 2017/2018.
    • d. mueawad eabd altawabi, alhabs aliahtiatiu elmaan wemlaan, t 4, munsha'at almaearifi, al'iiskandiriati, 1998.
    • ysar 'anwar w da. amal euthman: 'usul eilmii al'iijram waleaqabi, aljuz' althaani, ealm aleaqabi, dar alnahdat alearabiati. 1994
    • da. yusanu muhamad yahyi, alhaqu fi altaewid ean aldarar al'adbi, dar alnahdat alearabiati, ta1.

    2-almarajie alkhasa:

    • 'usamat husayn eubayd, almuraqabat aljinayiyat al'iiliktiruniata, dar alnahdat alearabiati, alqahirati, sanat 2009.
    • eumar salima, almuraqabat al'iiliktiruniat tariqat hadithat litanfidh aleuqubat alsaalibat lilhuriyat kharij alsajni, dar alnahdat alearabiati, sanat 2000.
    • d. halali eabd allaah 'ahmadu, taftish nuzam alhasib alali wadamanat almutaham almaelumati, dar alnahdat alearabiati, 2008.

    3-rasayil almajistir waldukturah:

    1-rasayil almajistir

    • alhasan zayn, 'iishkaliaat aleuqubat alsaalibat lilhuriyat qasirat almudat walbadayil almuqtarahati, risalat majistir, kuliyat aleulum alqanuniat walaiqtisadiat walaijtimaeiati, jamieat eabd almalik alsaedi, almaghribi,2014.
    • bwrayat najm aldiyn, almuraqibat al'iiliktiruniat biastiemal alsiwar al'iiliktruni, risalat majistir jamieat aklaa minhadi 'awlihaj aljazayir sanatan 2018.
    • d. muhamad nasir 'ahmad altawqif, alhabs alaihtiatiu fi qanun al'iijra'at aljazayiyat alfilastinii, dirasat muqaranat risalat majistir jamieat alnajahi, filastin, 2007.

     

    2-rasayil aldukturah

    • da. eadnan mahmud muhamad, alwade taht muraqabat alshurtat risalatan muqadimatan linayl darajat aldukturah likuliyat aldirasat aleulya, akadimyt alshurtat sanat 2004.

    4-al'abhath walmaqalat:

    • da-ahimad faruq zahir " dawr wasayil altiknulujia fi tanfidh aljaza'at aljinayiyat almuraqibat al'iiliktruniat althaabitat walmutaharikatu", majalat kuliyat alhuquq jamieat binha, aljuz' althaani, sanat 2009.
    • alhasan zayn, 'iishkaliaat aleuqubat alsaalibat lilhuriyat qasirat almudat walbadayil almuqtarahati, risalat majistir, kuliyat aleulum alqanuniat walaiqtisadiat walaijtimaeiati, jamieat eabd almalik alsaedi, almaghrbi, sanat 2014.
    • 'a-alwlid sahir 'iibrahim, muraqabat almutaham alktrwnyaan kawasilat lilhadi min min masawi altawqif alaihtiatii " dirasat tahliliat majalat aljamieat al'iislamiat lildirasat al'iislamiat 2013.
    • 'a-jida' 'iibrahim aleabdalwahd, almuraqibat alqadayiyat kabadil ean altawqif alaihtiatii - dirasat muqaranat majalat jamieat alshaariqat lileulum alqanuniati, almujalad 16aleadad 2 disambir 2019 .
    • da. rami mutawalaa alqadi" almuraqabat al'iiliktruniat fi alqanun alfaransii walmuqaran majalat alsharieat walqanuni, kuliyat alhuquq jamieat alamarati, aleadad 63, yuliu 2015.
    • safa' 'uwtani, alwade taht almuraqabat al'iiliktruniat fi alsiyasat aleiqabiat alfaransiati, majalat jamieat dimashq lileulum alaiqtisadiat walqanuniati, almujalad 17, aleadad al'awal, sanat 2011.
    • eabaas tahir waeamir jawhar, alsuwar al'iiliktruniu 'iijra' badil lileuqubat alsaalibat lilhuriyat fi altashrie aljazayirii, majalat alaijtihad alqadayiy, kuliyat alhuquq waleulum alsiyasiati, jamieat muhamad khaydar, bisakrati, aljazayar, ea16, mars 2018.
    • 'a-earshwsh sufyan almuraqabat al'iiliktruniat kabadil ean aljaza'at alsaalibat lilhuriyati, majalat alhuquq waleulum alsiyasiati, jamieat eabaas alghurur khanshilat kuliyat alhuquq waleulum alsiyasiati, aleadad (8) aljuz' al'awla, yanayir 2017.
    • d. muhamad subhi saeid subah " almuraqabat al'iiliktruniat kabadil lileuqubat alsaalibat lilhuriyat dirasat muqarana " majalat albuhuth alqanuniat walaiqtisadiat kuliyat alhuquq jamieat almanufiat almujalad 27 aleadad 25 eam 2017.
    • madihat mustafi alsaadiq, taqyim siasat almusharie alliybii fima yataealaq bialhabs alaihtiatii walbadayil eanhu, majalat aleulum waldirasat alansaniati, kuliyat aladab waleulum bialmarji, jamieat binghazaa, aleadad althaalith walarbieayn 30 nufimbir eam 2017.
    • du. nizar qishtat nizar hamdi 'iibrahim qishtat, altanzim alqanuniu litatbiq almuraqabat al'iiliktruniat kabadil laeuqubat alhabs ealaa al'ahdath dirasat tahliliatan muqaranat majalat aljamieat al'iislamiat lildirasat al'iislamiat bighazati, almujalad 25, aleadad 2, 2017

    almutamarat :

    • d. hamd muhamad abu mustafi" alhabs alaihtiatiu wfqaan li'ahdath altaedilat almutamar aleilmiu alduwali: alaitijahat altashrieiat alhadithat fi altanzim alqadayiy, jamieat al'iiskandariat - kuliyat alhuquqi, eam 2010.
    • du. samir aljanzuri. damanat alhabs aliahtiatii fi alqanun almisrii (bhath biallughat alfaransiati), Garanties de la detention preventive en droit egyptien , majalat misr almueasirat 1979 .