الاختصاص المحلي لقاضي التنفيذ بين الواقع و المأمول . دراسة تأصيلية مقارنة بأحكام الفقه الإسلامي / The Execution Judge's Domestic Jurisdiction Between Reality And Hope A Detailed Study Compared To The Provisions Of Islamic Jurisprudence

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلف

الازهر الشريف - الشريعة و القانون - جامعة الازهر - اسيوط

المستخلص

يتناول البحث دراسة موضوع الاختصاص المحلي لقاضي التنفيذ وأهميته عبر القوانين المنظمة له وما لحقها من تعديلات وبيان الإشكاليات العملية التي تترتب علي إعمال القواعد العامة في الاختصاص المحلي وموقف المشـرع المصـري وغيره من التشـريعات العربية من هذه الإشكاليات ودور الفقه القانوني في الدول العربية في التصدي لإشكاليات الاختصاص المحلي والبحث عن الحلول المناسبة للقضاء عليها .
ويعمد البحث إلي تأصيل الأفكار القانونية التي تخدم الموضوع من ناحية الفقه القانوني والفقه الإسلامي مع الربط بالتطبيقات العملية في كل من النظامين .
ويركز البحث علي إبراز دور الإنابة القضائية في التنفيذ ، بوصفها حلاًّ جذريًّا لكافة الإشكاليات التي تعترض إجراء التنفيذ علي ضوء الاختصاص المحلي لقاضي التنفيذ وبيان مدى مشروعيتها وجدواها في التشـريعات الوضعية والفقه الإسلامي وذلك في محاولة لمناشدة المشـرع المصـري ضرورة التدخل التشـريعي لتنظيم مسألة الإنابة القضائية في مجال التقاضي والتنفيذ .
 
Abstract:
The research deals with studying the issue of the local jurisdiction of the execution judge and its importance through the laws regulating it and subsequent amendments, and explaining the practical problems that result from implementing the general rules in local jurisdiction, the position of the Egyptian legislator and other Arab legislation on these problems, and the role of legal jurisprudence in Arab countries in addressing the problems of local jurisdiction. And search for appropriate solutions to eliminate them.
The research seeks to establish the legal ideas that serve the subject in terms of legal jurisprudence and Islamic jurisprudence, while linking it to practical applications in each of the two systems.
The research focuses on highlighting the role of judicial delegation in implementation, as a radical solution to all the problems that obstruct the implementation procedure in light of the local jurisdiction of the implementation judge, and explaining the extent of its legitimacy and feasibility in positive legislation and Islamic jurisprudence.
This is in an attempt to appeal to the Egyptian legislator to the necessity of legislative intervention to regulate the issue of judicial delegation in the field of litigation and implementation.

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


  • القرآن الكريم.

الأستاذ الدكتور / الأنصاري حسن النيداني :

  • قانون التنفيذ الجبري، الطبعة الأولي 2009/2010م .

الأستاذ الدكتور / أحمد أبوالوفا :

  • إجراءات التنفيذ ، طبعة دار المعارف بالإسكندرية 1955م .

الأستاذ الدكتور / أحمد قسمت الجداوي :

  • مبادئ القانون الدولي الخاص طبعة 1988م .

الأستاذ الدكتور / أحمد محمد مليجي :

  • الموسوعة الشاملة في التنفيذ طبعة المركز القومي للإصدارات القانونية 2000م .

الأستاذ الدكتور / أسامة المليجي والأستاذ الدكتور / أحمد السيد صاوي :

  • الإجراءات المدنية للتنفيذ الجبري ، دار النهضة العربية 2001م .

الأستاذة الدكتورة / أمينة مصطفى النمر :

  • قوانين المرافعات ، دار المعارف بالإسكندرية د.ت .
  • التنفيذ الجبري ، طبعة 1988 بدون ناشر .

البهوتي: منصور ابن يونس الحنبلي :

  • كشاف القناع عن متن الإقناع ، دار الكتب العلمية ، بيروت د.ت .

الأستاذ الدكتور / رمزي سيف :

  • الوسيط في قانون المرافعات المدنية والتجارية ، دار النهضة العربية 1950م.

الرملي : شمس الدين محمد بن أبي العباس أحمد بن حمزة شهاب الدين :

  • نهاية المحتاج ، دار الفكر ، بيروت 1404هـ/1984م .

ابن حجر العسقلاني : أحمد بن علي :

  • فتح الباري بشرح صحيح البخاري ، الطبعة الأولي ، المكتبة السلفية بمصر ، 1380هـ .

الزيلعي : العلامة فخر الدين بن عثمان الحنفي :

  • تبيين الحقائق شرح كنز ، الدقائق ، دار الكتاب الإسلامي . د.ت .

الشربيني : شمس الدين محمد بن محمد الخطيب :

  • مغني المحتاج إلي معرفة ألفاظ المنهاج ، الطبعة الأولي ، دار الكتب العلمية 1415هـ - 1994م تحقيق : علي محمد معوض وعادل أحمد عبد الموجود .

الشوكاني : الإمام أحمد بن علي بن محمد –

  • نيل الأوطار شرح منتقي الأخبار من أحاديث سيد الأخيار صلى الله عليه وسلم طبعة دار الشعب ، د.ت .

الشيرازي : أبو إسحاق إبراهيم بن علي بن يوسف :

  • المهذب ، دار الكتب العلمية د.ت .

الطرابلسي : علاء الدين أبي الحسن :

  • معين الحكام فيما يتردد بين الخصمين من الأحكام طبعة 1393هـ - 1973م .

الأستاذ الدكتور / عبدالباسط جميعي :

  • مبادئ المرافعات ، طبعة دار الفكر العربي 1980 .

الدكتور / عبدالرحمن القاسم :

  • مدى حق ولي الأمر في تنظيم القضاء رسالة دكتوراه مقدمة إلي كلية الحقوق ، جامعة القاهرة 1973م .

الدكتور / عبدالكريم زيدان :

  • نظام القضاء في الإسلام الطبعة الثالثة مؤسسة الرسالة ، بيروت 1998م .

الأستاذ الدكتور : عبدالكريم محمد الطير :

  • الإنابة القضائية الداخلية في التنفيذ اليمني ، دراسة مقارنة .

المستشار / عز الدين الديناصوري والأستاذ / حامد عكاز :

  • القضاء المستعجل وقضاء التنفيذ في ضوء الفقه والقضاء الطبعة الرابعة ، د.ت .

الأستاذ الدكتور / عزمي عبدالفتاح :

  • قواعد التنفيذ الجبري في قانون المرافعات ، طبعة دار النهضة العربية 2001م .
  • ..نظام قاضي التنفيذ في قانون المرافعات المصـري ، طبعة دار النهضة العربية د.ت .

الدكتور / علي الحديدي :

  • التنفيذ الجبري في دولة الإمارات العربية المتحدة وفقاً لقانون الإجراءات المدنية ، الطبعة الأولي 2000م .

الدكتور / علي عطية أبو هيكل :

  • التنفيذ الجبري في المواد المدنية والتجارية دار المطبوعات الجامعية بالإسكندرية 2008م .

الأستاذ الدكتور / عيد القصاص :

  • أصول التنفيذ الجبري – دار النهضة العربية ، طبعة 2001م .

الأستاذ الدكتور / فتحي والي :

  • التنفيذ الجبري في المواد المدنية والتجارية وفقاً لقانون المرافعات وقانوني الحجز الإداري والتمويل العقاري ، دار النهضة العربية 2019م .
  • .. قانون التحكيم في النظرية والتطبيق ، الطبعة الأولي ، منشأة المعارف بالإسكندرية 2007م .

ابن فرحون . برهان الدين أبي الوفاء إبراهيم بن شمس الدين محمد بن فرحون :

  • تبصرة الحكام في أصول الأقضية ومناهج الأحكام ، طبعة مصطفى البابي الحلبي 1958م .

الدكتور فضل آدم المسيري :

  • الإنابة القضائية في المسائل المدنية والتجارية دار النهضة العربية د.ت .

ابن قدامة : الإمام موفق الدين :

  • المغني مع الشرح الكبير دار الكتاب العربي طبعة 1392هـ - 1972م .

القرافي : شهاب الدين أحمد بن إدريس :

  • الزخيرة ، الطبعة الأولي ، دار الغرب الإسلامي ، بيروت 1994م .

ابن قيم الجوزية :

  • الطرق الحكمية في السياسة الشـرعية ، تحقيق د/محمد جميل غازي ، طبعة دار المدني للطباعة والنشر والتوزيع ، د.ت .

الكاساني : الإمام علاء الدين بن أبي بكر :

  • بدائع الصنائع في ترتيب الشرائع طبعة دار الكتب العلمية ، بيروت 1406هـ - 1986م .

المستشار الدكتور / محمد ظهري محمود :

  • نظرية الدعوى وإدارة العدالة طبعة دار الفكر العربي 2005م .

الأستاذ الدكتور / محمد عبدالرحمن البكر :

  • السلطة القضائية وشخصية القاضي في النظام الإسلامي طبعة 1408هـ - 1988م .

الأستاذ الدكتور / محمد عبدالخالق عمر :

  • مبادئ التنفيذ ، الطبعة الرابعة دار النهضة العربية 1978م .

الأستاذ الدكتور : محمد عبدالوهاب العشماوي :

  • قواعد المرافعات د.ت .

الشيخ / محمد العزيز جعيط :

  • الطريقة المرضية في الإجراءات الشـرعية علي مذهب المالكية ، الطبعة الثانية ، مكتبة الاستقامة بتونس 1360هـ - 1941م .

الشيخ / محمد عليش :

  • شرح منح الجليل علي مختصر العلامة خليل: طبعة مكتبة النجاح ، طرابس .

د/محمود علي عبدالسلام :

  • الإنابة القضائية ، دراسة مقارنة بين القانون المصـري والنظام السعودي بحث منشور بمجلة كلية الحقوق ، جامعة عين شمس ، العدد الثاني – الجزء الأول – السنة الثانية والخمسين يوليو 2016م .

الأستاذ الدكتور / محمود محمد هاشم :

  • قواعد التنفيذ وإجراءاته .

الأستاذ الدكتور / محمود السيد عمر التحيوي :

  • التحكيم في الموارد المدنية والتجارية ، دار المطبوعات الجامعية بالإسكندرية .

الأستاذ الدكتور / محمود مصطفى يونس :

  • الإنابات القضائية في إجراءات التقاضي والتنفيذ ، دراسة تحليلية وتطبيقية مقارنة في القانون المصـري والقانون المقارن والشريعة الإسلامية ، الطبعة الأولي ، دار النهضة العربية 2002م .

مسلم : الإمام مسلم بن الحجاج أبو الحسين القشيري النيسايوري :

  • صحيح مسلم ، تحقيق : محمد فؤاد عبدالباقي ، طبعة دار أحياء التراث العربي بيروت د.ت .

الملباري : الشيخ زين الدين :

  • فتح المعين بشرح قرة العين .
  • مالك بن أنس :

 المدونة الكبري دار الفكر ، بيروت 1398هـ .

الماوردي : أبوالحسن علي بن محمد بن حبيب :

  • الأحكام السلطانية والولايات الدينية ، طبعة دار الكتب العلمية ، بيروت 1978م .
  • .. أدب القاضي تحقيق : محمد هلال السرحان ، طبعة وزارة الأوقاف بالعراق د.ت .

ابن منظور : العلامة أبي الفضل جمال الدين محمد بن مكرم بن منظور المصـري .

  • لسان العرب ، دار صادر للنشر ، بيروت ، لبنان ، الطبعة الأولي د.ت .

الأستاذ الدكتور : نبيل إسماعيل عمر :

  • إشكالات التنفيذ الجبري ، منشأة المعارف بالإسكندرية 1982م .
  • .. إجراءات التنفيذ في المواد المدنية والتجارية ، مؤسسة الثقافة 1980م .

ابن نجيم : زين العابدين بن إبراهيم .

  • البحر الرائق شرح كنز الدقائق الطبعة الأولي ، المطبعة العلمية 1311هـ .

الأستاذ الدكتور : نصر فريد واصل :

  • السلطة القضائية ونظام القضاء في الإسلام .

الشيخ نظام البلخي :

  • الفتاوي الهندية ، المطبعة الأميرية 1310هـ .

النووي : الإمام أبو زكريا يحيي بن شرف النووي الدمشقي .

  • روضة الطالبين ، طبعة المكتب الإسلامي 1986م .

ابن الهمام : الإمام كمال الدين محمد بن عبدالواحد ، المعروف بابن الهمام الحنفي .

  • شرح فتح القدير علي الهداية . طبعة مصطفى البابي الحلبي . 1389هـ - 1970م .

الهيثمي : الحافظ نور الدين علي بن أبي بكر .

  • مجمع الزوائد ومنبع الفوائد . دار المأمون للتراث ، طبعة مكتبة القدس بالقاهرة د.ت .

الأستاذ الدكتور / وجدي راغب فهمي :

  • النظرية العامة للتنفيذ القضائي في قانون المرافعات المدنية والتجارية الطبعة الثالثة ، دار الثقافة الجامعية 1997م .

الدكتور / واصل بن داود بن سلمان المذن :

  • الوقف ومبادئ الإجراءات القضائية ، دراسة شـرعية تأصيلية علي ضوء نظام المرافعات بالمملكة العربية السعودية . طبعة مركز واقف 2016م .
  • مجموعة القوانين .

- قانون المرافعات المدنية والتجارية رقم 13 لسنة 1968 والتعديلات اللاحقة عليه .

- قانون محاكم الأسرة رقم 10 لسنة 2004م .

- قانون المحاكم الاقتصادية رقم 120 لسنة 2008م .

- نظام التنفيذ السعودي الصادر بالمرسوم الملكي م/53 في 13/8/1433هـ .

- قانون المرافعات اليمني، المسمى قانون المرافعات والتنفيذ المدني رقم40 لسنة2022 وتعديلاته .

- قانون التنفيذ الشـرعي الأردني رقم 10 لسنة 2013 وتعديلاته .

- قانون الإجراءات المدنية الإماراتي رقم 42 لسنة 2022 .

- قانون الإجراءات المدنية والتجارية العماني الصادر بالمرسوم السلطاني رقم 29 لسنة 2002.

- قانون الإجراءات المدنية السوداني الصادر في عام 1983 وتعديلاته .

 

References:

  • alquran alkarim.

al'ustadh alduktur / al'ansariu hasan alnaydani :

  • qanun altanfidh aljabri, altabeat alawalii 2009/2010m . al'ustadh alduktur / 'ahmad 'abualufa :
  • 'iijra'at altanfidh , tabeat dar almaearif bial'iiskandariat 1955m . al'ustadh alduktur / 'ahmad qasamat aljidawia :
  • mabadi alqanun aldawlii alkhasi tabeatan 1988m . al'ustadh alduktur / 'ahmad muhamad maliji :
  • almusueat alshaamilat fi altanfidh tabeat almarkaz alqawmii lil'iisdarat alqanuniat 2000m . al'ustadh alduktur / 'usamat almiliji wal'ustadh alduktur / 'ahmad alsayid sawi :
  • al'iijra'at almadaniat liltanfidh aljabrii , dar alnahdat alearabiat 2001m . al'ustadhat aldukturat / 'aminat mustafaa alnamir :
  • qawanin almurafaeat , dar almaearif bial'iiskandariat da.t .
  • altanfidh aljabrii , tabeat 1988 bidun nashir . albuhuti: mansur abn yunus alhanbaliu :
  • kashaaf alqinae ean matn al'iiqnae , dar alkutub aleilmiat , bayrut da.t . al'ustadh alduktur / ramzi sayf :
  • alwsit fi qanun almurafaeat almadaniat waltijariat , dar alnahdat alearabiat 1950m. alramliu : shams aldiyn muhamad bin 'abi aleabaas 'ahmad bin hamzat shihab aldiyn :
  • nihayat almuhtaj , dar alfikr , bayrut 1404h/1984m . abn hajar aleasqalanii : 'ahmad bn ealiin :
  • fath albari bisharh sahih albukharii , altabeat al'awalii , almaktabat alsalafiat bimisr , 1380h . alziylei : alealaamat fakhr aldiyn bn euthman alhanafii :
  • tabyin alhaqayiq sharh kanz , aldaqayiq , dar alkitaab al'iislamii . du.t . alshirbini : shams aldiyn muhamad bn muhamad alkhatib :
  • mughni almuhtaj 'iilaya maerifat 'alfaz alminhaj , altabeat al'awaliu , dar alkutub aleilmiat 1415hi - 1994m tahqiq : eali muhamad mueawad waeadil 'ahmad eabd almawjud . alshuwkani : al'iimam 'ahmad bin ealiin bin muhamad -
  • nil al'awtar sharh muntaqi al'akhbar min 'ahadith sayid al'akhyar salaa allah ealayh wasalam tabeat dar alshaeb , da.t . alshiyrazi : 'abu 'iishaq 'iibrahim bin ealii bin yusuf :
  • almuhadhab , dar alkutub aleilmiat da.t . altarabulsi : eala' aldiyn 'abi alhasan :
  • miein alhukaam fima yataradad bayn alkhasmayn min al'ahkam tabeatan 1393h - 1973m . al'ustadh alduktur / eabdalbasit jamiei :
  • mabadi almurafaeat , tabeat dar alfikr alearabii 1980 . alduktur / eabdalrahman alqasim :
  • mdaa haqi walii al'amr fi tanzim alqada' risalat dukturah muqadimatan 'iilay kuliyat alhuquq , jamieat alqahirat 1973m . alduktur / eabdalkarim zidan :
  • nizam alqada' fi al'iislam altabeat althaalithat muasasat alrisalat , bayrut 1998m . al'ustadh alduktur : eabdalkarim muhamad altayr :
  • al'iinabat alqadayiyat aldaakhiliat fi altanfidh alyamanii , dirasat muqarana . almustashar / eizi aldiyn aldiynasuri wal'ustadh / hamid eakaaz :
  • alqada' almustaejal waqada' altanfidh fi daw' alfiqh walqada' altabeat alraabieat , du.t . al'ustadh alduktur / eazmi eabdalfataah :
  • qawaeid altanfidh aljabrii fi qanun almurafaeat , tabeat dar alnahdat alearabiat 2001m .
  • ..nizam qadi altanfidh fi qanun almurafaeat almisrii , tabeat dar alnahdat alearabiat da.t . alduktur / eali alhadidi :
  • altanfidh aljabriu fi dawlat al'iimarat alearabiat almutahidat wfqaan liqanun al'iijra'at almadaniat , altabeat al'awalii 2000m . alduktur / eali eatiat 'abu haykal :
  • altanfidh aljabrii fi almawadi almadaniat waltijariat dar almatbueat aljamieiat bial'iiskandariat 2008m . al'ustadh alduktur / eid alqasas :
  • 'usul altanfidh aljabrii - dar alnahdat alearabiat , tabeat 2001m . al'ustadh alduktur / fathi wali :
  • altanfidh aljabrii fi almawadi almadaniat waltijariat wfqaan liqanun almurafaeat waqanunay alhajz al'iidarii waltamwil aleaqarii , dar alnahdat alearabiat 2019m .
  • .. qanun altahkim fi alnazariat waltatbiq , altabeat al'awaliu , munsha'at almaearif bial'iiskandariat 2007m . abn farhun . burhan aldiyn 'abi alwafa' 'iibrahim bin shams aldiyn muhamad bn farhun :
  • tabsirat alhukaam fi 'usul al'aqdiat wamanahij al'ahkam , tabeat mustafaa albabi alhalabii 1958m . alduktur fadl adm almisayri :
  • al'iinabat alqadayiyat fi almasayil almadaniat waltijariat dar alnahdat alearabiat da.t . abn qudamat : al'iimam muafaq aldiyn :
  • almighniy mae alsharh alkabir dar alkitaab alearabii tabeat 1392h - 1972m . alqarafi : shihab aldiyn 'ahmad bin 'iidris :
  • alzakhirat , altabeat al'awali , dar algharb al'iislamii , bayrut 1994m . abn qiam aljawziat :
  • alturuq alhikmiat fi alsiyasat alshareiat , tahqiq du/muhamad jamil ghazi , tabeat dar almadanii liltibaeat walnashr waltawzie , du.t . alkasaniu : al'iimam eala' aldiyn bn 'abi bakr :
  • badayie alsanayie fi tartib alsharayie tabeat dar alkutub aleilmiat , bayrut 1406h - 1986m . almustashar alduktur / muhamad zahri mahmud :
  • nazariat aldaewaa wa'iidarat aleadalat tabeat dar alfikr alearabii 2005m . al'ustadh alduktur / muhamad eabdalrahman albakr :
  • alsultat alqadayiyat washakhsiat alqadi fi alnizam al'iislamii tabeat 1408h - 1988m . al'ustadh alduktur / muhamad eabdalkhaliq eumar :
  • mabadi altanfidh , altabeat alraabieat dar alnahdat alearabiat 1978m . al'ustadh alduktur : muhamad eabdalwahaab aleashmawi :
  • qawaeid almurafaeat da.t . alshaykh / muhamad aleaziz jaeit :
  • altariqat almaradiat fi al'iijra'at alshareiat eali madhhab almalikiat , altabeat althaaniat , maktabat aliastiqamat bitunus 1360hi - 1941m . alshaykh / muhamad ealaysh :
  • sharah minh aljalil eali mukhtasar alealaamat khalil: tabeat maktabat alnajah , tarabis . du/mahmud eali eabdalsalam :
  • al'iinabat alqadayiyat , dirasat muqaranat bayn alqanun almisrii walnizam alsaeudii bahath manshur bimajalat kuliyat alhuquq , jamieat eayn shams , aleadad althaani - aljuz' al'awal - alsanat althaaniat walkhamsin yuliu 2016m . al'ustadh alduktur / mahmud muhamad hashim :
  • qawaeid altanfidh wa'iijra'atih . al'ustadh alduktur / mahmud alsayid eumar altahyawi :
  • altahkim fi almawarid almadaniat waltijariat , dar almatbueat aljamieiat bial'iiskandaria . al'ustadh alduktur / mahmud mustafaa yunis :
  • al'iinabat alqadayiyat fi 'iijra'at altaqadi waltanfidh , dirasat tahliliat watatbiqiat muqaranat fi alqanun almisrii walqanun almuqaran walsharieat al'iislamiat , altabeat al'awaliu , dar alnahdat alearabiat 2002m . muslim : al'iimam muslim bin alhajaaj 'abu alhusayn alqushayrii alniysayuriu :
  • sahih muslim , tahqiq : muhamad fuad eabdalbaqi , tabeat dar 'ahya' alturath alearabii bayrut da.t . almilyari : alshaykh zayn aldiyn :
  • fath almueayan bisharh qurat aleayn .
  • malik bn 'anas : almudawanat alkibriu dar alfikr , bayrut 1398h . almawardiu : 'abuialhasan ealiin bin muhamad bin habib :
  • al'ahkam alsultaniat walwilayat aldiyniat , tabeat dar alkutub aleilmiat , bayrut 1978m .
  • .. 'adab alqadi tahqiq : muhamad hilal alsarhan , tabeat wizarat al'awqaf bialeiraq du.t . abn manzur : alealaamat 'abi alfadl jamal aldiyn muhamad bin makram bin manzur almasrii .
  • lisan alearab , dar sadir lilnashr , bayrut , lubnan , altabeat al'awali da.t . al'ustadh alduktur : nabil 'iismaeil eumar :
  • 'iishkalat altanfidh aljabrii , munsha'at almaearif bial'iiskandariat 1982m .
  • .. 'iijra'at altanfidh fi almawadi almadaniat waltijariat , muasasat althaqafat 1980m . abn najim : zayn aleabidin bn 'iibrahim .
  • albahr alraayiq sharh kanz aldaqayiq altabeat al'awalii , almatbaeat aleilmiat 1311h . al'ustadh alduktur : nasr farid wasal :
  • alsultat alqadayiyat wanizam alqada' fi al'iislam . alshaykh nizam albalkhi :
  • alfatawi alhindiat , almatbaeat al'amiriat 1310h . alnawawiu : al'iimam 'abu zakariaa yuhyi bin sharaf alnawawii aldimashqiu .
  • rawdat altaalibin , tabeat almaktab al'iislamii 1986m . abn alhumaam : al'iimam kamal aldiyn muhamad bn eabdalwahid , almaeruf biabn alhumam alhanafii .
  • sharh fath alqadir ealii alhidaya . tabeat mustafaa albabi alhalabii . 1389h - 1970m . alhaythamiu : alhafiz nur aldiyn ealii bn 'abi bakr .
  • majmae alzawayid wamanbae alfawayid . dar almamun lilturath , tabeat maktabat alquds bialqahirat da.t . al'ustadh alduktur / wajdi raghib fahmi :
  • alnazariat aleamat liltanfidh alqadayiyi fi qanun almurafaeat almadaniat waltijariat altabeat althaalithat , dar althaqafat aljamieiat 1997m . alduktur / wasal bin dawud bn salman almadhan :
  • alwaqf wamabadi al'iijra'at alqadayiyat , dirasat shareiat tasiliat eali daw' nizam almurafaeat bialmamlakat alearabiat alsueudia . tabeat markaz waqif 2016m .
  • majmueat alqawanin .

- qanun almurafaeat almadaniat waltijariat raqm 13 lisanat 1968 waltaedilat allaahiqat ealayh .

- qanun mahakim al'usrat raqm 10 lisanat 2004m .

- qanun almahakim alaiqtisadiat raqm 120 lisanat 2008m .

- nizam altanfidh alsueudii alsaadir bialmarsum almalakii mi/53 fi 13/8/1433h .

- qanun almurafaeat alyamanii, almusamaa qanun almurafaeat waltanfidh almadanii raqamu40 lisanati2022 wataedilatih .

- qanun altanfidh alshareii al'urduniyi raqm 10 lisanat 2013 wataedilatih .

- qanun al'iijra'at almadaniat al'iimaratii raqm 42 lisanat 2022 .

- qanun al'iijra'at almadaniat waltijariat aleumanii alsaadir bialmarsum alsultanii raqm 29 lisanat 2002.

- qanun al'iijra'at almadaniat alsuwdanii alsaadir fi eam 1983 wataedilatih .